Wybrane zagadnienia z onkologii głowy i szyi
Podręcznik dla lekarzy i studentów
Drodzy Czytelnicy!
Postęp, jaki dokonuje się w diagnostyce i leczeniu nowotworów głowy i szyi, wymaga od
lekarzy stałego śledzenia nowości dotyczących tej dziedziny medycyny.
Kierowany do rąk Państwa podręcznik zawiera aktualnie obowiązujące wytyczne zarówno
Polskiego, jak i Europejskiego oraz Amerykańskiego Towarzystwa Onkologicznego. Mamy
nadzieję, że wiedza, którą Państwu przekazujemy, ułatwi – szczególnie w trudnych
przypadkach – wybranie optymalnego sposobu leczenia w zależności od stopnia
zaawansowania klinicznego nowotworu i jego typu histologicznego. Pomoże również dobrać
techniki rekonstrukcyjne odpowiednie do zakresu chirurgicznej resekcji i stanu ogólnego
pacjenta, aby zapewnić zarówno radykalność operacji, co jest pierwszoplanowym celem
chirurgii onkologicznej, jak tez akceptowalną pooperacyjną jakość życia: wygląd i
podstawowe funkcje życiowe.
Książka jest bogatym źródłem wiedzy onkologicznej przeznaczonej dla studentów
medycyny i kierunku lekarsko-dentystycznego, jak również specjalizujących się lekarzy.
Stanowi zbiór własnych doświadczeń w leczeniu chorych z nowotworami głowy i szyi oraz
wiedzy przekazanej nam przez naszych Nauczycieli.
Mimo że podręcznik nie omawia całości problemu onkologii głowy i szyi, jest
wyjątkowy w piśmiennictwie polskim i godny polecenia.
Prof. zw. dr hab. n. med. Jan Zapała z zespołem
Przedmowa 9
1. POTENCJALNIE ZŁOŚLIWE STANY I ZMIANY SKÓRY ORAZ BŁONY ŚLUZOWEJ JAMY USTNEJ
11
Maciej Opach
Wstęp 12
Diagnostyka 14
Charakterystyka wybranych potencjalnie złośliwych zmian skóry 15
Charakterystyka wybranych potencjalnie złośliwych zmian błony śluzowej jamy ustnej 20
Charakterystyka wybranych potencjalnie złośliwych zmian warg 24
2. DIAGNOSTYKA OBRAZOWA W ONKOLOGII GŁOWY I SZYI 27
Anna Dubis, Przemysław Dubis
Wprowadzenie . 28
Ocena zmiany pierwotnej 29
Ocena węzłów chłonnych 30
Ocena przerzutów odległych 33
Techniki medycyny nuklearnej w onkologii głowy i szyi 34
3. RADIOTERAPIA NOWOTWORÓW GŁOWY I SZYI 39
Bogdan Gliński, Marta Urbańska-Gąsiorowska
Wstęp 40
Radioterapia – wiadomości podstawowe . 41
Leczenie nowotworów nabłonkowych głowy i szyi. Część ogólna . 45
Leczenie nowotworów nabłonkowych głowy i szyi 49
Leczenie nowotworów nienabłonkowych głowy i szyi 52
Leczenie ratujące w przypadku wznowy lokoregionalnej 54
4. CHEMIOTERAPIA CHORYCH NA NOWOTWORY GŁOWY I SZYI 57
Piotr Koralewski
Wstęp 58
Wskazania do chemioterapii i stosowane leki . 59
Leczenie neoadiuwantowe (indukcyjne) 61
Leczenie adiuwantowe (uzupełniające) 62
Leczenie w skojarzeniu z radioterapią . 63
Leczenie chorych z przerzutami odległymi lub nawrotem po leczeniu radykalnym 64
Rola chemioterapii w leczeniu nowotworów nosogardła . 65
Rola chemioterapii w leczeniu nowotworów gruczołów ślinowych . 66
5. ZNIECZULENIE I POSTĘPOWANIE OKOŁOOPERACYJNE W CHIRURGII ONKOLOGICZNEJ GŁOWY I
SZYI 69
Wojciech Mudyna
Wprowadzenie . 70
Przygotowanie przedoperacyjne 71
Przebieg znieczulenia 74
Postępowanie w okresie pooperacyjnym . 78
6. RAK BŁONY ŚLUZOWEJ JAMY USTNEJ 81
Marcin Czajka
Epidemiologia 82
Etiologia 84
Obraz kliniczny i symptomatologia 85
Diagnostyka 88
Badanie histopatologiczne 95
Zasady leczenia 97
Zasady pooperacyjnej obserwacji chorych na raka jamy ustnej 106
7. RAK WARGI DOLNEJ 109
Mariusz Szuta, Marcin Czajka
Wybrane zagadnienia z embriologii, anatomii i fizjologii wargi dolnej . 110
Epidemiologia raka wargi . 112
Charakterystyka patomorfologiczna raka wargi dolnej . 113
Symptomatologia i diagnostyka chorych z rakiem wargi dolnej . 115
Współczesne metody leczenia chirurgicznego raka wargi dolnej . 118
Leczenie rekonstrukcyjne chorych po wycięciu raka wargi dolnej 119
Niechirurgiczne metody leczenia raka wargi dolnej . 130
Zasady pooperacyjnej obserwacji chorych z rakiem wargi dolnej 131
8. POSTĘPOWANIE W PRZERZUTACH DO WĘZŁÓW CHŁONNYCH SZYI 133
Mariusz Szuta
Wprowadzenie . 135
Etiopatogeneza powstawania przerzutów nowotworowych do węzłów chłonnych 136
Anatomia chirurgiczna układu chłonnego szyi 138
Prawdopodobieństwo wystąpienia przerzutów do węzłów chłonnych szyi i ich
umiejscowienie 140
Ocena stopnia zaawansowania przerzutów do węzłów chłonnych szyi 143
Diagnostyka przerzutów do węzłów chłonnych szyi 144
Strategia postępowania chirurgicznego z układem chłonnym szyi 150
Operacje węzłowe 152
Klasyczna radykalna operacja układu chłonnego szyi (ang. radical neck dissection –
RND) 154
Rozszerzona radykalna operacja układu chłonnego szyi (ang. extended radical neck
dissection – ERND) 162
Nadłopatkowo-gnykowa operacja układu chłonnego szyi (ang. supraomohyoid neck dissection
– SOHND) 164
Rozszerzona nadłopatkowo-gnykowa operacja układu chłonnego szyi (ang. extended
supraomohyoid neck dissection – ESOHND) 166
Selektywna (boczna) operacja układu chłonnego szyi II–IV (ang. jugular neck
dissection, lateral neck dissection) 167
Tylno-boczna operacja układu chłonnego szyi (ang. posterolateral neck dissection) 168
Selektywna operacja środkowego przedziału węzłowego szyi (ang. central compartment
neck dissection) 169
Podsumowanie . 170
9. NOWOTWORY GRUCZOŁÓW ŚLINOWYCH 173
Michał Gontarz, Grażyna Wyszyńska-Pawelec
Epidemiologia 174
Obraz kliniczny . 177
Obraz histopatologiczny . 181
Diagnostyka obrazowa 187
Klasyfikacja TNM 189
Zasady leczenia nowotworów gruczołów ślinowych . 190
Leczenie chirurgiczne 194
Rokowanie . 210
10. NOWOTWORY MASYWU SZCZĘKOWO-NOSOWO-SITOWEGO 213
Agnieszka Biel-Wiendlocha
Epidemiologia 214
Obraz kliniczny . 215
Diagnostyka . 217
Klasyfikacje raka masywu szczękowo-nosowo-sitowego . 219
Zasady leczenia nowotworów masywu szczękowo-nosowo-sitowego 222
Wyniki leczenia i rokowanie 241
11. CHIRURGIA ENDOSKOPOWA NOWOTWORÓW NOSA, ZATOK PRZYNOSOWYCH I PODSTAWY CZASZKI
243
Roman Głowacki
Chirurgia endoskopowa zatok przynosowych . 244
Diagnostyka 246
Postępowanie w przypadku nowotworów łagodnych 247
Postępowanie w przypadku nowotworów złośliwych . 251
Powikłania około- i pooperacyjne chirurgii endoskopowej . 253
12. NOWOTWORY SKÓRY 255
Katarzyna Iwulska, Grażyna Wyszyńska-Pawelec
Klasyfikacja nowotworów skóry . 256
Niemelanocytarne nowotwory skóry (nonmelanoma skin cancer – NMSC) 259
Nowotwory melanocytarne 276
Przerzuty do skóry . 284
Wybrane zespoły dziedziczne . 285
Leczenie rekonstrukcyjne 288
13. MIĘSAKI TKANEK MIĘKKICH I KOŚCI REGIONU GŁOWY I SZYI . 297
Katarzyna Iwulska, Agnieszka Biel-Wiendlocha
Epidemiologia 298
Etiologia 300
TNM 301
Obraz kliniczny . 304
Diagnostyka 305
Leczenie 307
8 SPIS TREŚCI
Rokowanie . 312
Część szczegółowa 313
14. NOWOTWORY UKŁADU CHŁONNEGO 331
Marcin Czajka
Podział nowotworów układu chłonnego . 332
Chłoniaki nieziarnicze . 333
Pozawęzłowy chłoniak strefy brzeżnej układu MALT . 339
Szpiczak mnogi . 340
Ziarnica złośliwa (chłoniak Hodgkina) . 342
Podsumowanie . 345
15. OPIEKA STOMATOLOGICZNA NAD PACJENTEM LECZONYM Z POWODU NOWOTWORU ZŁOŚLIWEGO
GŁOWY I SZYI 349
Jolanta Pytko-Polończyk
Wprowadzenie . 350
Opieka stomatologiczna przed rozpoczęciem leczenia przeciwnowotworowego 351
Opieka stomatologiczna w trakcie leczenia przeciwnowotworowego 352
Opieka stomatologiczna po zakończeniu leczenia przeciwnowotworowego . 355
16. POLEKOWA MARTWICA KOŚCI SZCZĘKOWYCH 357
Piotr Koryczan
Wstęp 358
Leki predysponujące oraz etiopatogeneza MRONJ 359
Taktyka postępowania z pacjentami w trakcie leczenia antyresorpcyjnego 362
Leczenie 364
17. FIZJOTERAPIA CHORYCH Z PORAŻENIEM POOPERACYJNYM NERWU TWARZOWEGO 367
Małgorzata Kulesa-Mrowiecka
Wstęp 368
Objawy obwodowego porażenia nerwu twarzowego . 369
Rehabilitacja 370
Podsumowanie 374
18. WYBRANE TECHNIKI REKONSTRUKCYJNE W CHIRURGII ONKOLOGICZNEJ GŁOWY I SZYI
377
Mariusz Szuta, Marcin Czajka, Andrzej Pawelec, Paweł Maleta
Wolny płat promieniowy 378
Płat strzałkowy z wyspą skórną 387
Wolny płat z grzebienia kości biodrowej 394
Wolny płat perforatorowy przednio-boczny uda . 401
Zabiegi odtwórcze w obrębie jamy ustnej z użyciem uszypułowanych płatów regionalnych
407
Indeks rzeczowy . 411
420 stron, A4, oprawa miękka
