Życie prywatne Polaków w XIX wieku Tom 5
Świat dziecka
Dziecko, żyjące w dziewiętnastowiecznych realiach ziem polskich skupiło uwagę
autorów piątego tomu z serii wydawniczej Życie prywatne Polaków w XIX wieku.
Ukazanie „świata dziecka” jest niewątpliwie wyzwaniem ze względu na
ograniczoną podstawę źródłową. „Dziecięcy świat”, dziecięcy sposób
postrzegania rzeczywistości jest właściwie pozbawiony bezpośrednich źródeł,
najmłodszych poznajemy głównie z opisów ich rodziców, dorosłych opiekunów,
nauczycieli lub obserwatorów, a memuary odnoszące się do dzieciństwa zazwyczaj
powstawały kilkanaście, a nawet kilkadziesiąt lat później i zostały napiętnowane
doświadczeniem „życia”.
Tematyka zawarta w tomie ogniskuje się wokół kilku głównych wątków
tematycznych. Podjęto zagadnienia dotyczące miejsca dziecka w rodzinie i jego
codzienności w różnych warstwach społecznych i w różnych środowiskach, kwestie
ochrony życia i zdrowia dziecka, zabawek i rozrywek dziecięcych, podróży do kurortów,
przybliżono „dziecko” w systemach edukacyjnych i wychowawczych, ukazano szereg
portretów dziecięcych w rodzinach i obraz dziecka w literaturze epoki. Z wielu tekstów
wyłania się obraz „trudnego dzieciństwa”.
Poszczególne rozdziały przybliżają niepodejmowane dotąd zagadnienia
społeczno-kulturowe, skupiając swoją uwagę na blaskach i cieniach dzieciństwa.
Uzupełniają badania nad życiem prywatnym społeczeństwa polskiego w XIX wieku i
uświadamiają konieczność dalszych eksploracji na tym obszarze.
Wstęp 7
Dzieci z różnych warstw społecznych i z różnych środowisk 11
Tadeusz Stegner, Dziecko w rodzinie protestanckiej w Królestwie Polskim w XIX wieku 13
Marek Przeniosło, Dziecko w rodzinie chłopskiej na terenie Królestwa Polskiego w latach
I wojny światowej 25
Jarosław Kita, Peregrynacje dzieci do dziewiętnastowiecznych kurortów 35
Maria Korybut-Marciniak, Dziecko w rodzinie urzędniczej w świetle materiałów Artura
Dolińskiego 47
Marzena Iwańska, Trudne dzieciństwo. O losach dzieci w Łodzi przełomu wieku XIX i XX
67
Dziecko pod ochroną 83
Iwona Janicka, Dziecko w chorobie. Opieka medyczna nad najmłodszymi w XIX wieku 85
Małgorzata Przeniosło, Wielka Kwesta Ogólnopolska „Ratujcie Dzieci” w latach 1916–1919
93
Joanna Sosnowska, Opieka nad dziećmi w działaniach Łódzkiego Chrześcijańskiego
Towarzystwa Dobroczynności w latach 1889–1914 107
Hanna Kurowska, Niemowlę jako nowy obiekt zainteresowania rodziców, lekarzy i państwa
123
Daria Domarańczyk, Problematyka psychologii dziecka na przełomie XIX i XX wieku na
łamach „Ateneum” i „Przeglądu Filozoficznego” 149
Jolanta Kowalik, Pomoc ubogim dzieciom na ziemiach polskich w świetle „Dziejów
Dobroczynności Krajowej i Zagranicznej” 159
Dziecko w literaturze 117
Anna Kowalczyk, „Już mu się tylko pacierz należy”. Literackie ujęcie choroby i
śmierci dziecka na XIX-wiecznej polskiej wsi 173
Portrety rodzinne 185
Emilian Prałat, Dzieci Chłapowskich w fotografii i wspomnieniach 187
Marta Kłak-Ambrożkiewicz, Kraj lat dziecinnych. Matejkowie 199
Mateusz Klempert, Dzieciństwo Jana Eustachego Kossakowskiego na podstawie zachowanych
wspomnień z dzieciństwa z lat 1903–1910 213
Piotr Bojarski, Dzieciństwo w dobie Wielkiej Wojny. Obraz życia dziecka na kartach
pamiętnika Piotra Bojarskiego 225
Wokół wychowania 235
Antoni Maziarz, Szkolnictwo poznańskich wspólnot zakonnych w XIX wieku 237
Monika Nawrot-Borowska, Zabawy, zabawki, gry i zajęcia dzieci na początku XX wieku na
łamach czasopisma „Dziecko” 253
Monika Wąs, Dziecko oczami nauczyciela. Zapiski Mikołaja Rybowskiego, jako przyczynek do
badań dzieciństwa w XIX wieku 281
Anna Czajka, „Na tandemie”, czyli panienki i młodzieńcy na rowerze z końca XIX
wieku 287
Grażyna Czerniak, Justyna Zyśk, Wychowanie dziecka w XIX stuleciu w świetle
praktycznych porad Lucyny Ćwierczakiewiczowej 301
Aleksandra Rybka, Kultura czytelnicza dziecka ziemiańskiego na przykładzie biblioteki
pałacowej w Maluszynie 315
Bibliografia 325
342 strony, Format: 17.0x24.0cm, oprawa miękka