Miasta są najbardziej złożoną strukturą antropologiczną, w której zachodzi wielość zjawisk, które z naukowego punktu widzenia nazwalibyśmy interdyscyplinarnymi. To właśnie fascynuje oraz zachęca do pogłębionych badań nad funkcjonowaniem i kierunkami rozwoju miast. W niniejszej książce autorzy dokonują próby inwentaryzacji najważniejszych gospodarczych, społecznych i przestrzennych zjawisk zachodzących w wielkich miastach. Jest to próba całościowego spojrzenia na wielość problemów zachodzących w miastach w taki sposób, aby poszczególne rozdziały stanowiły kompleksowy obraz współczesnych miast wraz ze wskazaniem najważniejszych dylematów dotyczących ich funkcjonowania.

Książka stanowi owoc pracy naukowej Katedry Gospodarki i Administracji Publicznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, których nadrzędnym obszarem jest „Zarządzanie publiczne". Badania w tym obszarze są prowadzone przez Katedrę od wielu lat, dlatego też jednym z istotniejszych problemów, jaki jest podnoszony w niniejszej książce są działania administracji publicznej różnych poziomów w odniesieniu do miast.

Niezależnie od faktu, iż istotna część zjawisk zachodzących w miastach ma charakter samorzutny, działania administracji publicznej odnoszące się do miast należą do jednych z najbardziej strategicznych rodzajów polityki publicznej. Działania te wpływają na sytuację kluczowych odbiorców usług publicznych, a wielość i nierzadko sprzeczność oczekiwań co do realizacji określonych działań wymaga zręczności w podejmowaniu decyzji przez rządzących. Miasta mają strategiczne znaczenie dla administracji publicznej wielu poziomów, stąd też propozycje różnych perspektyw postrzegania miast: od miast globalnych, poprzez rolę miast w budowaniu przewagi konkurencyjnej gospodarki narodowej, politykę regionalną, aż do działań o charakterze lokalnym.

Książka jest głównie przeznaczona dla osób profesjonalnie zajmujących się problematyką funkcjonowania miast, polityką publiczną, może być również przydatna dla studentów zarządzania publicznego, administracji, gospodarki publicznej, polityki społecznej, ekonomii i zarządzania.

Wprowadzenie 11

Część I ROLA MIAST W BUDOWANIU PRZEWAGI KONKURENCYJNEJ

Rozdział 1
Dlaczego miasta są tak ważne dla rozwoju? - Michał Kudłacz 15
Wprowadzenie 15
1.1. Miasta w literaturze przedmiotu 15
1.2. Uwarunkowania kontekstowe rozwoju metropolii 20
Podsumowanie 25
Literatura 26

Rozdział 2
Najważniejsze historyczne koncepcje (modele) rozwoju miast - Aleksander Böhm 27
Wprowadzenie 27
2.1. Początki miasta jako „miejsca" 28
2.2. Antyk 30
2.2. Średniowiecze 33
2.3. Świat islamu 37
2.4. Renesans 38
2.5. Barok 40
2.6. Anglia, rewolucja przemysłowa i szkoła angielska 42
2.7. Od miasta linearnego do „organicznej decentralizacji" 46
2.8. Stany Zjednoczone 49
Podsumowanie 53
Literatura 54

Część II POZIOMY POSTRZEGANIA MIAST

Rozdział 3
Metropolie globalne - Michał Kudłacz, Tomasz Geodecki 59
Wprowadzenie 59
3.1. Dominujące zjawiska o charakterze globalnym wpływające na funkcjonowanie metropolii 60
3.2. Dominujące zjawiska o charakterze globalnym a polityka rozwoju miast 63
Podsumowanie 65
Literatura 66

Rozdział 4
Miejsce miast w polityce UE - Jacek Klich, Michał Kudłacz 67
Wprowadzenie 67
4.1. Zmieniająca się polityka UE wobec miast 69
4.2. Instytucjonalny wymiar polityki UE wobec miast 71
4.3. Polityka UE a interesy Polski 73
4.4. Miasta w polityce UE 75
4.5. Miasta w polityce sektorowej 76
4.6. Wizja europejskich miast przyszłości 79
Podsumowanie 81
Literatura 82

Rozdział 5
Miasta jako narzędzia dla kreowania polityki państwa oraz polityki regionalnej - Michał Kudłacz 85
Wprowadzenie 85
5.1. Miasta jako stymulatory rozwoju gospodarki narodowej 86
5.2. Rożne perspektywy postrzegania roli metropolii w procesie rozwoju otoczenia regionalnego 91
Podsumowanie 98
Literatura 100

Rozdział 6
Obszary metropolitalne jako wyzwanie dla polityki rozwoju XXI w. - Jarosław Bober 103
Wprowadzenie 103
6.1. Identyfikacja obszarów metropolitalnych 104
6.2. Wyzwania dla zarządzania w obszarach metropolitalnych 108
6.3. Podejście do obszarów metropolitalnych w Polsce - stan i perspektywy 113
Podsumowanie 118
Literatura 119

Część III WSPÓŁCZESNE PROBLEMY ZWIĄZANE Z ROZWOJEM MIASTA

Gospodarka

Rozdział 7
Rynek pracy w metropoliach - Maciej Frączek 123
Wprowadzenie 123
7.1. Uwagi metodyczne 124
7.2. Analiza wybranych wskaźników rynku pracy w polskich metropoliach 125
7.3. Cechy charakterystyczne rynku pracy w metropoliach 128
Podsumowanie 134
Literatura 136

Rozdział 8
Znaczenie innowacji w budowaniu konkurencyjności miast - Tomasz Geodecki 139
Wprowadzenie 139
8.1. Konkurencyjność przedsiębiorstw, gałęzi i gospodarek narodowych. Tło teoretyczne dla konkurencyjności miast i regionów 140
8.2. Terytorialne zakorzenienie procesów innowacyjnych 142
8.3. Współczesne trendy wyznaczające strategie konkurencyjne miast 143
8.4. Polityka na rzecz konkurencyjności miast 147
Podsumowanie 148
Literatura 150

Przestrzeń

Rozdział 9
Polska polityka przestrzenna - Aleksander Böhm 155
Wprowadzenie 155
9.1. Okres międzywojenny 155
9.2. Okres PRL 161
9.3. Planowanie przestrzenne w III Rzeczpospolitej 169
Podsumowanie 177
Literatura 178

Rozdział 10
Planowanie przestrzenne a polski system administracji publicznej - Maciej Gnela 181
Wprowadzenie 181
10.1. Źródła prawa w zakresie planowania przestrzennego 182
10.2. Cele prawa w zakresie planowania przestrzennego 183
10.3. Planowanie przestrzenne a własność prywatna 185
10.4. Podmioty zobowiązane 185
10.5. Miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego 186
10.6. Warunki zabudowy i zagospodarowania terenu 187
10.7. Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania Przestrzennego 188
10.8. Gospodarowanie nieruchomościami publicznymi 189
10.9. Procesy wywłaszczeniowe 190
Podsumowanie 191
Literatura 192

Społeczeństwo

Rozdział 11
Miasto jako miejsce spotkań, tworzenia kapitału ludzkiego i społecznego - Anna Karwińska 197
Wprowadzenie 197
11.1. Współczesne miasta jako obszary spotkań i dialogu czy konfliktu społecznego 200
11.2. Zasoby miasta i ich wytwarzanie. Kapitał ludzki i kapitał społeczny 203
Podsumowanie 207
Literatura 209

Rozdział 12
Aktywność obywatelska w miastach - Agnieszka Pacut 211
Wprowadzenie 211
12.1. Uwagi wstępne 212
12.2. Formy i przesłanki aktywności obywatelskiej w miastach 214
12.3. Ruchy miejskie jako forma aktywności obywatelskiej w miastach. Studium przypadku 219
Podsumowanie 222
Literatura 223

Rozdział 13
Społeczna odpowiedzialność w zarządzaniu miastem - Magdalena Pokora 227
Wprowadzenie 227
13.1. Społeczna odpowiedzialność w zarządzaniu miastem - próba definicji 227
13.2. Społeczna odpowiedzialność w zarządzaniu miastem w świetle wybranych koncepcji 230
13.3. Praktyka społecznej odpowiedzialności w zarządzaniu miastem 234
Podsumowanie 235
Literatura 235

Rozdział 14
Potencjał instytucjonalny służby zdrowia w miastach - Jacek Klich 237
14.1. Metropolie i zdrowie populacji 237
14.2. Rozumienie zdrowia 237
14.3. Czynniki wpływające na zdrowie mieszkańców metropolii 239
14.4. Zdrowie mieszkańców metropolii 241
14.5. Wybrane projekty i praktyki zorientowane na poprawę zdrowia w miastach 247
Podsumowanie 250
Literatura 250

Zarządzanie miastami

Rozdział 15
Narzędzia zarządzania miastem w świetle polskiego systemu administracji publicznej - Bartłomiej Biga 257
Wprowadzenie 257
15.1. Miasta na prawach powiatu 258
15.2. Regionalne jednostki współpracy samorządu lokalnego 259
15.3. Zagadnienia ustrojowe 260
15.4. Ustawa o związkach metropolitalnych 264
15.5. Dysfunkcje i wyzwania 267
Podsumowanie 269
Literatura 270

Rozdział 16
Współczesne modele zarządzania publicznego a perspektywa miasta - Stanisław Mazur 271
Wprowadzenie 271
16.1. Kontekst narodzin neoliberalnych modeli zarzadzania publicznego 272
16.2. Nowe zarządzanie publiczne (NZP) 276
16.3. Współzarządzanie publiczne (WP) 278
16.4. Neoweberowski model zarządzania publicznego (NMZP) 281
Podsumowanie 282
Literatura 284

Kultura i wiedza

Rozdział 17
Koncepcja smart city w kontekście polskich metropolii - Piotr Kopyciński 289
Wprowadzenie 289
17.1. Wprowadzenie do koncepcji smart city 290
17.2. Rozumienie koncepcji smart city - przegląd ujęć 291
17.3. Krytyka koncepcji smart city 296
17.4. Współzarządzanie (governance) oraz e-governance jako sposób koordynacji działań w smart city 298
17.5. Innowacje społeczne jako determinanty zmian w mieście 300
17.6. Koncepcja smart city w badaniach metropolii i obszarów metropolitalnych - projekt SMART_KOM 302
Podsumowanie 304
Literatura 306

Rozdział 18
Idea creative city w kontekście polskich metropolii - Jakub Głowacki 309
Wprowadzenie 309
18.1. Przemysły kreatywne w kontekście polskich metropolii 310
18.2. Potencjał sektora przemysłów kreatywnych 315
18.3. Wpływ kultury oraz przemysłów kreatywnych na rozwój potencjału gospodarczego miast 319
Podsumowanie 325
Literatura 325


Spis tabel 327
Spis rysunków 328
Spis wykresów 330
O Autorach 331

334 strony, B5, oprawa miękka