Literatura i maszyna
Książka Literatura i maszyna to rezultat kilkuletnich badań relacji między
człowiekiem a urządzeniem, które od momentu rewolucji przemysłowej wyraźnie
determinuje nasze zachowanie, nie wyłączając procesu twórczego.
Rozważam w związku z tym kilka mniej lub bardziej szczegółowych problemów, uporządkowanych
wokół trzech tematów: dyskursu maszynowego, dyskursu o maszynie i dyskursu maszyną.
Pierwszy omawiam na przykładzie aktu pisarskiego, kładąc nacisk na uobecnianie się
maszyny do pisania w wybranych tekstach Bolesława Prusa i Sławomira Mrożka, a także na
opis i charakterystykę wpływu maszyny cyfrowej na powstawanie literatury. Drugi z tematów
realizuję w oparciu o artykuły i szkice ogłaszane w XIX-wiecznych czasopismach, „Przeglądzie
Technicznym” i „Wszechświecie”. Ich lektura uświadamia wpływ odkryć i wynalazków,
szczególnie związanych z energią elektryczną, na sposób postrzegania rzeczywistości
oraz sztuki. Ostatni z tematów, dyskurs maszyną, jest opisem znaczenia i funkcji
urządzenia jako ważnego elementu wyobraźni pisarskiej. Przedmiotem namysłu czynię
wybrane utwory Witolda Gombrowicza, Stanisława Lema, Tadeusza Różewicza oraz teksty
rozrywkowe, w tym powieść kryminalną i prozę erotyczną. Tworzą one w książce
mozaikę prowokującą czytelnika do dyskusji o XX-wiecznej literaturze.
Rozważania wstępne / 9
Dlaczego dyskurs i maszyna? / 9
Dyskurs maszynowy, dyskurs o maszynie, dyskurs
maszyną. Założenia teoretyczne / 18
Rozdział 1. Dyskurs maszynowy / 35
Wprowadzenie / 35
Maszyna Prusa / 49
Maszyna Mrożka / 57
Maszyna cyfrowa, czyli „nadpodmiotowość” / 69
Dopowiedzenie: maszyna bloga / 88
Rozdział 2. Dyskurs o maszynie / 93
Wprowadzenie / 93
Heurologia według Kucharzewskiego / 99
Źródła dyskursu o maszynie / 104
Cyborgizacja codzienności człowieka / 122
Rozdział 3. Dyskurs maszyną / 139
Wprowadzenie / 139
Maszyna człowiekiem / 153
Ciało przez „maszynkę medycyny” i wojny przepuszczone / 172
Maszyny zbrodni, maszyny miłości / 187
Zakończenie / 207
Nota bibliograficzna / 211
Bibliografia / 213
Summary / 223
Indeks osobowy / 225
232 strony, Format: 13.5x21.0cm, oprawa miękka