Aktywizacja zawodowa osób z niepełnosprawnością
Aspekty ekonomiczne i społeczne
Choć żyjemy w czasach pełnych innowacyjnych rozwiązań, niepełnosprawni mają
znacznie większą szansę popaść w ubóstwo, doświadczyć izolacji, a nawet
upokorzenia niż ludzie sprawni. Niezwykle niepokojącą kwestią, podejmowaną w
niniejszej książce, jest wysoki poziom bierności zawodowej osób z niepełnosprawnością
w Polsce. Zdaniem autorki sytuacja ta wymaga jak najszybszych zmian, żeby w analizowanej
grupie aktywność zawodowa stała się cechą dominującą. Aby sprostać nowym
wyzwaniom, trzeba uwzględnić potrzeby osób z różnym rodzajem dysfunkcji, różnym
stopniem niepełnosprawności oraz w różnym wieku. Wieloletnie doświadczenia w
realizacji projektów skierowanych na aktywizację zawodową osób z niepełnosprawnością
w Polsce nie przyniosły znaczących efektów. Niezbędne staje się więc pochylenie nad
innymi sprawdzonymi już rozwiązaniami, stosowanymi w takich krajach europejskich, jak:
Dania, Finlandia, Francja, Szwecja czy Wielka Brytania, które zostały zaprezentowane w
tej publikacji.
Wstęp 9
Rozdział I. Od rehabilitacji do aktywizacji zawodowej osób z niepełnosprawnością
17
1.1. Istota niepełnosprawności w świetle badań naukowych 17
1.2. Definicje niepełnosprawności 20
1.3. Wpływ rehabilitacji na proces wyrównywania szans osób niepełnosprawnych na rynku
pracy 25
1.3.1. Stymulacja rozwoju zawodowego 28
1.3.2. Formy aktywizacji w procesie rehabilitacji zawodowej 34
1.3.3. Rodzaje niepełnosprawności a kompetencje zawodowe 36
1.3.4. Praca i rodzina w życiu osoby z niepełnosprawnością 42
1.4. Teoretyczne podstawy analizy rynku pracy osób z niepełnosprawnością 48
1.5. Konkluzje 61
Rozdział II. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych w kontekście
prawodawstwa polskiego i Unii Europejskiej 65
2.1. Status prawny osoby niepełnosprawnej jako pracownika w aktach prawnych Unii
Europejskiej 66
2.2. Uprawnienia niepełnosprawnego pracownika (stan prawny na dzień 31.12.2016) 84
2.3. Wsparcie pracodawców zatrudniających niepełnosprawnych pracowników w Polsce (stan
prawny na dzień 31.12.2016) 86
2.4. Wsparcie dla osób niepełnosprawnych wchodzących i powracających na rynek pracy
(stan prawny na dzień 31.12.2016) 98
2.5. Konkluzje 104
Rozdział III. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce 107
3.1. Uwagi metodologiczne 109
3.2. Analiza zmian aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w Polsce w latach 2002–2016
112
3.2.1. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce ogółem 112
3.2.2. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce według cech demograficznych
117
3.2.3. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce według grup schorzeń 123
3.2.4. Aktywność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce według cech
społeczno-ekonomicznych 129
3.3. Bezrobocie wśród osób niepełnosprawnych w Polsce 133
3.3.1. Status niepełnosprawnej osoby bezrobotnej oraz poszukującej pracy 134
3.3.2. Analiza populacji niepełnosprawnych bezrobotnych i poszukujących pracy 136
3.4. Bierność zawodowa osób niepełnosprawnych w Polsce 143
3.5. Konkluzje 150
Rozdział IV. Sytuacja osób z niepełnosprawnością na rynku pracy w Polsce
– wyniki badania ankietowego 155
4.1. Założenia badawcze 155
4.2. Charakterystyka kwestionariusza i metod analitycznych 156
4.3. Charakterystyka próby badawczej na podstawie danych z metryczki 159
4.3.1. Dane demograficzne 159
4.3.2. Rodzaje i stopień niepełnosprawności 160
4.4. Sytuacja osób z niepełnosprawnością na rynku pracy w Polsce 163
4.4.1. Aktywność zawodowa respondentów 163
4.4.2. Aktywność zawodowa osób pracujących 165
4.4.3. Aktywność zawodowa osób niepracujących 169
4.4.4. Migracja zarobkowa 172
4.4.5. Gospodarstwo domowe osoby z niepełnosprawnością 173
4.4.6. Przejawy dyskryminacji wobec osób z niepełnosprawnością 175
4.4.7. Osoby z niepełnosprawnością na rynku pracy – analiza korelacji 176
4.5. Konkluzje – Sylwetka osoby z niepełnosprawnością na rynku pracy w Polsce –
wybrane aspekty z wyników badań 182
Rozdział V. Modele pomocy osobom niepełnosprawnym w Polsce i wybranych
krajach UE – dobre praktyki 185
5.1. Determinanty aktywności zawodowej osób niepełnosprawnych w Polsce 186
5.2. Modelowe wsparcie dla osób z niepełnosprawnością w procesie aktywizacji zawodowej
w Polsce 189
5.2.1. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych na chronionym rynku pracy 189
5.2.2. Aktywizacja zawodowa osób niepełnosprawnych na otwartym rynku pracy 200
5.2.3. Instytucje aktywizujące i wspomagające zatrudnienie osób niepełnosprawnych 205
5.3. Efekty rzeczywistych form pomocy osobom niepełnosprawnym realizowane w Polsce 210
5.3.1. Dobre praktyki realizowane w ramach instytucji 210
5.3.2. Dobre praktyki realizowane na chronionym rynku pracy 216
5.3.3. Dobre praktyki realizowane na otwartym rynku pracy 219
5.4. Sposoby i warunki poprawy położenia osób niepełnosprawnych w wybranych krajach UE
221
5.4.1. Model opiekuńczy 221
5.4.2. Model liberalny 231
5.5. Konkluzje dla polityki społecznej realizowanej w Polsce w kontekście osób z niepełnosprawnością
238
Wnioski końcowe 245
Bibliografia 257
Summary 277
Załącznik I 281
Załącznik II 285
Załącznik III 293
Spis tabel 307
Od Redakcji 311
312 stron, Format: 16.9x24.3, oprawa miękka
