W walce o hegemonię?
Religia w polskiej sferze publicznej na przykładzie debat sejmowych
Pytanie o obecność religii w sferze publicznej współczesnych społeczeństw
liberalnej demokracji od kilku dekad stanowi ważny wątek debat filozoficznych oraz
badań społecznych. Dyskusje na ten temat mają też lokalny wymiar – spory o
akceptowalne miejsce i funkcje religii w polskim życiu publicznym pozostają
nieodłącznym elementem politycznych oraz akademickich dyskusji na temat
postkomunistycznej rzeczywistości naszego kraju. Książka przybliża zawiłości tego
sporu. Autorka wykorzystuje teorię dyskursu Chantal Mouffe i Ernesta Laclaua do analizy
plenarnych debat sejmowych z lat 2002–2015. Pokazuje, że sposób artykułowania
znaczenia, funkcji i miejsca religii w Sejmie jest de facto przejawem hegemonicznych walk
o skonstruowanie dominującej, uznawanej za oczywistość i wykluczającej inne ujęcia,
wizji współczesnego polskiego państwa, narodu oraz demokracji.
Milcząco przyjmowane założenie, że wiemy, o czym
mowa, kiedy w debacie publicznej pojawiają się słowa: „religia”, „Kościół”
czy „wiara”, osłabia możliwość zakwestionowania dominujących artykulacji poprzez
ich naturalizowanie. Maskowany jest fakt, że wypełnienie pojęcia „religia”
treścią zależy od kontekstu, sytuacji i aktorów dokonujących artykulacji, a więc nie
może ono być naturalizowane ani przyjmowane jako dane. Zaletą tej książki jest
pokazanie, że zawartość pojęcia „religia” w debacie publicznej jest zmienna – i
jest zawsze konstrukcją.
Z recenzji dr hab. Anny Horolets, prof. UG, Uniwersytet Gdański
Książka Katarzyny Zielińskiej stanowi przykład rzetelnej hermeneutyki z
zakresu sfery publicznej, opartej na solidnym warsztacie metodologicznym. Praca dostarcza
frapującego i rozległego materiału empirycznego, a uważny czytelnik znajdzie w niej
wiele ciekawych obserwacji i ustaleń. (…) Autorce udało się niezwykle jasno, a przy
tym precyzyjnie przedstawić nawet bardzo wymagające intelektualnie koncepcje
filozoficzno-społeczne. To sprawia, że pozycję można z czystym sumieniem polecić
czytelnikowi nieobeznanemu z meandrami teorii współczesnej humanistyki.
Z recenzji dra hab. Andrzeja Bukowskiego, Uniwersytet
Jagielloński
Katarzyna Zielińska – socjolożka, pracowniczka Instytutu
Socjologii UJ, od wielu lat współpracuje także z Instytutem Europeistyki UJ. Jej
zainteresowania naukowe koncentrują się wokół zagadnień relacji między religią a
polityką we współczesnej Europie oraz problematyki społeczno-kulturowej konstrukcji
płci w Europie Środkowo-Wschodniej.
WPROWADZENIE
PODZIĘKOWANIA
ROZDZIAŁ 1. RELIGIA W SFERZE PUBLICZNEJ - OBSZARY BADAŃ I REFLEKSJE TEORETYCZNE
Religia a sfera publiczna w (po)nowoczesnych społeczeństwach - główne kierunki badań
ROZDZIAŁ 2. TEORIA DYSKURSU - KONCEPCJA ERNESTA LACLAUA I CHANTAL MOUFFE
Założenia i główne pojęcia teorii dyskursu
Dyskursywne podejście do badania religii
ROZDZIAŁ 3. RELIGIA W POLSKIEJ SFERZE PUBLICZNEJ - KONTEKST BADAŃ
"Katolicyzacja narodu" i "unarodowienie katolicyzmu" - budowanie
hegemonicznej wizji narodu?
Religia a państwo i polityka w okresie komunizmu
Religia w Polsce po 1989 r.
ROZDZIAŁ 4. RELIGA W WALKACH O HEGEMONIĘ - ZAŁOŻENIA I STRATEGIA BADAŃ
WŁASNYCH
Podstawowe pojęcia
Metodologia badań
Procedura doboru debat parlamentarnych do analizy jakościowej
Kadencja Sejmu RP
Liczba debat wybranych do analizy jakościowej
Kontekst badań - prerogatywy i zasady funkcjonowania Sejmu RP oraz jego struktura
polityczna od czwartej do siódmej kadencji)
ROZDZIAŁ 5. RELIGIA W DYSKURSACH O EUROPIE
Przeszłość: chrześcijańskie korzenie jako fundament Europy
Chrześcijańska Europa, chrześcijańska Unia Europejska - upragniony ideał?
Antychrześcijańska Unia Europejska - zagrożenie dla chrześcijańskiej Polski?
Europa postsekularna i wielokulturowa?
ROZDZIAŁ 6. RELIGIA W DYSKURSACH O POLSCE
Religia w wizjach przeszłości - wielokulturowa i wieloreligijna Polska
Katolickie/chrześcijańskie państwo i naród
Wizje teraźniejszości i przyszłości - Polska pluralistyczna i wielowyznaniowa
ROZDZIAŁ 7. DYSKURSY O WOLNOŚCI WYZNANIA
Za naszą (chrześcijańską) wolność religii - partykularyzacja i kolektywizacja
wolności wyznania
Za naszą i waszą wolność wyznania - uniwersalizacja i indywidualizacja wolności
wyznania
ROZDZIAŁ 8. MIEJSCE RELIGII I RELIGIJNYCH OSÓB W SFERZE PUBLICZNEJ
Religia w sferze publicznej - między sekularyzmem a postsekularyzmem?
Tożsamość religijna a działania w sferze publicznej
ROZDZIAŁ 9. PODSUMOWANIE: RELIGIA W POLSKIEJ SFERZE PUBLICZNEJ - PODEJŚCIE
DYSKURSYWNE
Katolicki naród i państwo polskie w chrześcijańskiej Europie?
Wielokulturowa i liberalna Polska w UE?
Obrońcy suwerennego (katolickiego) państwa narodowego versus obrońcy zeuropeizowanego
(liberalnego) państwa?
Religia w dyskursywnych walkach o hegemonię
Religia w sferze publicznej
Aneks 1. Debaty sejmowe wybrane do analizy jakosciowej
Aneks 2. Koła i kluby posolskie funkcjonujące w Sejmie w ltach 2001-20015, z podziałem
na poszczególne kadencje i z uwzględnieniem ich orienntacji ideologicznych
BIBLIOGRAFIA
316 stron, Format: 16.0x24.0cm, oprawa miękka
