Wykładnia orientacyjna
Teorie wykładni prawa i teoria orientacyjnego badania wykładni operatywnej
Prezentowana monografia to studium metodologicznych badań nad wykładnią dokonywaną
przez sądowe organy stosowania prawa.
Wykładnia orientacyjna jest traktowana przez autora zarówno jako domniemana cecha
interpretatora, przeprowadzającego ją w ramach procesów stosowania prawa, jak i
paradygmat badawczy, na którym bazuje prezentowana koncepcja analizy wykładni
operatywnej.
Podstawowym spostrzeżeniem autora jest intuicyjnie podzielana przez prawników teza,
że interpretatorzy dokonujący wykładni operatywnej czynią to w inny sposób niż w
ramach jej odmiany doktrynalnej i że tym, co w pierwszej kolejności charakteryzuje ów
proces, jest osoba interpretatora, a przede wszystkim uwarunkowania, w których przychodzi
mu podejmować decyzję interpretacyjną.
Wprowadzenie
Część I. Zarys teorii wykładni prawa (retoryka wiedzy zastanej)
1. Pojęcie wykładni prawa
1.1. Wstęp
1.2. Rozumienie pojęcia "teoria wykładni prawa"
1.3. Teoria wykładni prawa a teoria prawa
1.4. Wykładnia in abstracto i ad casum
1.5. Szerokie a wąskie rozumienie pojęcia "wykładni prawa"
1.5.a. Wykładnia prawa jako ustalanie jego znaczenia
1.5.b. Intensjonalność a ekstensjonalność wykładni w kontekście uprawnień
interpretatora
1.5.c. Definiowanie pojęcia "wykładni prawa" w kontekście uwarunkowań
kognitywnych
1.6. Wykładnia prawa jako rozumienie tekstu prawnego
1.6.a. Lingwistyczna koncepcja normy prawnej a "rozumienie" prawa
1.6.b. Rozumienie prawa jako etapy translacji językowej
2. Teorie a filozofie wykładni prawa
2.1. Opisowe a normatywne teorie wykładni prawa
2.2. Typy teorii: deskryptywne, eksplanacyjne i ewaluacyjne
2.3. Teoria normatywna wykładni jako teoria ewaluacyjna (oceniająca)
2.4. Dyrektywne (normatywne) teorie wykładni prawa jako filozofie interpretacji
2.5. Nielingwistyczna koncepcja normy prawnej a filozofia interpretacji
2.6. Polityczność wykładni prawa
2.7. Kierunki filozofii wykładni w kontekście jej polityczności
2.7.a. Formalizm (tekstualizm)
2.7.b. Intencjonalizm
2.7.c. Filozofia wykładni jako "celu"
2.7.d. Polityczność "celu" w teorii wykładni a jej praktyce
2.7.e. Poziom oceny polityczności wykładni
2.7.f. Filozofia "celu" wykładni a forma ustroju państwowego
2.8. Filozofie: aktywizmu i pasywizmu interpretacyjnego
2.8.a. Aktywizm i pasywizm interpretacyjny a wstrzemięźliwość i aktywizm
rozstrzygnięcia
2.8.b. Cechy aktywizmu interpretacyjnego
3. Uwagi o historycznej ewolucji wykładni prawa i jej teorii - zarys problemu
3.1. Rola analizy historycznej w rozumieniu pojęcia wykładni prawa
3.2. Hermeneutyka w kształtowaniu się pojęcia wykładni prawa
3.3. Rola tradycji romanistycznej w kontekście wykładni prawa
3.4. Znaczenie kodyfikacji justyniańskiej w rozwoju wykładni prawa
3.5. "Kreacyjność" wykładni w dobie średniowiecznej recepcji prawa
rzymskiego
3.6. Wykładnia prawa w świetle poglądów teoretyków monarchii absolutnej
3.7. Rola sądownictwa w Europie w kontekście rozwoju koncepcji wykładni prawa
3.8. Problem sądowego "prawotwórstwa" (wykładnia kreacyjna a contra legem).
3.9. XIX-wieczna geneza teorii wykładni prawa
3.10. Początki współczesnej refleksji nad egzegezą prawniczą
3.11. Demokracja deliberatywna a kształtowanie się prawniczej praktyki interpretacyjnej
3.12. Rozwój polskiej teorii egzegezy prawniczej
3.12.a. Okres przedwojenny
3.12.b. Okres powojenny
3.12.c. Współczesne kierunki badań
4. Podziały wykładni prawa
4.1. Możliwe kryteria dyferencji
4.2. Rodzaje wykładni prawa
4.2.a. Moc wiążąca wykładni
4.2.b. Rodzaj podmiotu dokonującego wykładni
4.2.c. Rezultat wykładni
4.2.d. Rodzaj przyjmowanej perspektywy co do wykładni prawa
4.3. Podziały teorii wykładni prawa
4.3.a. Narracje o wykładni: humanistyczna, derywacyjna, klaryfikacyjna i analityczna,
hermeneutyczna, argumentacyjna
4.3.b. Teorie wykładni opisowe i normatywne a statyczne i dynamiczne (subiektywne i
obiektywne)
4.3.c. Teorie wykładni redukcjonistyczne albo podmiotowe względem osoby interpretatora
4.3.d. Teorie wykładni określające zakres wolności w podejmowaniu działań
interpretacyjnych
4.3.e. Teorie wykładni autorytarne a demokratyczne
4.3.f. Teorie wykładni opresywne i wolnościowe (responsywne)
4.3.g. Teorie wykładni rozróżniane ze względu na stopień adaptatywności w praktyce
prawniczej
4.3.h. Teorie wykładni uniwersalne i operatywne
4.3.i. Teorie wykładni walidacyjne i nie-walidacyjne
4.3.j. Teorie wykładni uwzględniające osobę prawodawcy
4.3.k. Teorie wykładni intensjonalne i ekstensjonalne
4.4. Dalsza analiza problemów metodologicznych w zakresie konstruowania podziałów
teorii wykładni
5. Wykładnia sensu stricto, sensu largo, largissimo sensu
5.1. Wykładnia sensu stricto (klaryfikacyjna)
5.2. Wykładnia sensu largo (derywacyjna)
5.3. Wykładnia largissimo sensu (humanistyczna)
6. Etapy wykładni prawa: predeterminacja, determinacja i naddeterminacja
znaczenia
6.1. Pojęcie etapów wykładni prawa
6.2. Predeterminacja wykładni (predeterminacje egzegety)
6.3. Determinacja wykładni (sytuacja decyzyjna)
6.4. Naddeterminacja wykładni (ideologizacja sytuacji decyzyjnej)
7. Przegląd wybranych, polskich teorii wykładni prawa
7.1. Teorie przedwojenne
7.1.a. Socjologiczna teoria wykładni Sawy Frydmana
7.1.b. Tradycyjna teoria wykładni Eugeniusza Waśkowskiego
7.2. Teorie powojenne
7.2.a. Teoria semantyczna (klaryfikacyjna): intensjonalna i ekstensjonalna
7.2.b. Teoria derywacyjna
7.2.c. Teoria derywacyjno-walidacyjna
7.2.d. Teorie: komputacyjna, poziomowa, humanistyczna
Część II. Metateoria wykładni orientacyjnej (teorii orientacyjnego
badania wykładni operatywnej - retoryka rekonstruowania)
1. Pojęcie teorii orientacyjnej (teorii orientacyjności)
1.1. Retoryka rekonstruowania na tle retoryki wiedzy zastanej i pojęcie orientacyjności
1.2. Metateoria jako rekonstrukcja wiedzy zastanej
1.3. Poziomy twierdzeń metateoretycznych i paradygmaty: orientacyjności i poszukiwania
dominującej heurezy interpretacyjnej
2. Podstawy metateorii wykładni orientacyjnej (teorii orientacyjności wykładni
prawa)
2.1. Zakres przedmioty teorii
2.2. Szczegółowa adaptacja pojęcia orientacyjności wykładni
2.3. O niektórych właściwościach empirycznego badania wykładni operatywnej
3. Zmienne i ich operacjonalizacja
3.1. Zmienne w teorii orientacyjnej i ich pomiar
3.2. Hipotezy badawcze. Dobór próby
4. Hipotezy badawcze i operacjonalizacja zmiennych w teorii orientacyjnej wykładni
operatywnej typu sądowego
4.1. Cel i przedmiot analizy
4.2. Hipoteza badawcza
4.3. Zmienne niezależne (wyjaśniające) i ich operacjonalizacja
4.3.a. Przyjmowany model stosowania prawa
4.3.b. Powołanie się na bezpośrednie rozumienie
4.3.c. Odwołanie do paradygmatu wykładni
4.3.d. Powoływane metody wykładni
4.3.e. Powołanie rekonstrukcji operatywnych
4.3.f. Powołanie rekonstrukcji nie-operatywnych
4.3.g. Powołanie rekonstrukcji nie-operatywnych: wzorców wykładni na poziomie ogólno-prawnym
4.3.h. Powołanie rekonstrukcji nie-operatywnych: wzorców wykładni na poziomie gałęzi
prawa
4.3.i. Odwołanie do subiektywizmu (woli ustawodawcy)
4.3.j. Odwołanie do obiektywizmu (samodzielności komunikacyjnej aktu normatywnego)
4.3.k. Odwołanie do ocen w przedmiocie interpretacji (autorefleksyjność)
4.3.l. Wzór rozumowań interpretacyjnych
4.3.ł. Odwołanie do teorii wykładni
4.3.m. Zastosowane heurystyki interpretacyjne
4.3.n. Powołane źródła z zakresu teorii wykładni prawa
4.3.o. Odwołanie do wykładni jako koncepcji realizacji władzy
4.3.p. Bezpośrednie odwołanie do Konstytucji
4.3.r. [Pragmatyka] Charakter konstrukcji semantyki
4.3.s. [Pragmatyka] Posługiwanie się znaczeniem w myśl semantyki czystej
4.3.t. Wykładnia przeprowadzona w typie (wg. koncepcji S.Frydmana)
4.3.u. Interpretacja historyczna
4.3.w. Przedmiot wykładni (przepis a norma prawna)
4.3.x. Wnioskowania prawnicze
4.3.y. Odwołanie do źródeł prawa "unijnego" lub międzynarodowego
4.3.z. Przełamanie znaczenia językowego
4.3.ź. Typ kontroli odwoławczej
Zakończenie
Wykaz literatury powołanej
Wykaz skrótów
544 strony, Format: 16.0x23.0cm, oprawa miękka
