Rządy i rządzenie w Polsce 1918-2018
Ciągłość i zmiany
Autor podjął próbę analizy funkcjonowania rządów w Polsce w ciągu 100 lat od
odzyskania niepodległości, a funkcjonowało w tym czasie sześćdziesiąt kilka rządów.
Miały one zróżnicowany charakter i status polityczny. Różny był też mechanizm
polityczny leżący u podstaw ich powoływania i odwoływania. Niektóre gabinety
ministrów powstawały i upadały w związku z istotnymi zmianami politycznymi. Wiele
rządów pojawiało się i odchodziło do historii z powodów taktycznych lub w ramach
zwyczajowej praktyki politycznej wynikającej z kadencyjności parlamentu. Jedne gabinety
ministrów funkcjonowały kilka dni, inne kilka lat.
Książka składa się z trzech części analityczno-opisowych, aneksu i obszernej
bibliografii. W części pierwszej autor przedstawia przedmiot opracowania oraz
założenia i narzędzia badawcze. W części drugiej, podzielonej na cztery rozdziały,
ukazuje wszystkie rządy – składające się na swoistą sztafetę rządzenia – w
Polsce w latach 1918–2018. W części trzeciej zestawia i komentuje węzłowe,
ponadczasowe problemy rządzenia w Polsce w latach 1918–2018 i podejmuje próbę ujęcia
zmian zachodzących w tej dziedzinie na tle przeobrażeń w rządzeniu w innych
państwach.
W odniesieniu do każdego z kolejnych sześćdziesięciu kilku rządów autor nakreślił,
na tle ustrojowym: sylwetkę stojącego na jego czele polityka, uwarunkowania powołania,
charakter polityczny, relacje z innymi podmiotami, najważniejsze elementy programu,
aktywność w przekształcaniu administracji, główne napięcia towarzyszące jego
funkcjonowaniu oraz okoliczności zakończenia jego działania.
Odrębnie autor omówił – istotne od roku 1918 do dziś – zagadnienia: ciągłości i
zmian w rządzeniu, relacji między rządzeniem i jego otoczeniem, zasobów rządzenia,
relacji między polityką a administracją, pozycji rządu w rządzeniu, napięć
pojawiających się w sferze rządzenia oraz statusu kontroli, odpowiedzialności i
jakości w rządzeniu.
Wykaz skrótowców
.
9
WSTĘP
11
I. RZĄDY I RZĄDZENIE W POLSCE JAKO PRZEDMIOT BADAŃ
15
1. Pojęcia i relacje
.
15
2. Paradygmat rządzenia jako systemu w procesie zmian
19
3. Specyfika politologicznych badań rządzenia i rządów
. 22
4. Przyjęte założenia badawcze
25
5. Problemy granic okresów i periodyzacji w rządzeniu
. 27
6. Periodyzacja rządzenia w Polsce przyjęta w książce
36
7. Problemy statystyki rządów w okresie lat 1918–2018
. 37
8. Przyjęty sposób prezentacji poszczególnych rządów
40
II. RZĄDY OKRESU MIĘDZYWOJENNEGO (1918–1939)
42
1. Punkt wyjścia
.
42
2. Etap rozwiązań przejściowych i prowizorium ustrojowego dtwarzającego się państwa
(1918–1921) . 46
2.1. Ogólna charakterystyka tego etapu rządzenia
46
2.2. Rząd Jędrzeja Moraczewskiego
50
2.3. Rząd Ignacego Jana Paderewskiego
. 54
2.4. Rząd Leopolda Skulskiego
58
2.5. Pierwszy rząd Władysława Grabskiego
60
2.6. Pierwszy rząd Wincentego Witosa
62
3. Etap obowiązywania Konstytucji marcowej do zamachu majowego (1921–1926)
64
3.1. Ogólna charakterystyka tego etapu rządzenia
64
3.2. Pierwszy rząd Antoniego Ponikowskiego
. 68
3.3. Drugi rząd Antoniego Ponikowskiego
. 70
3.4. Rząd Artura Śliwińskiego
.
72
3.5. Rząd Juliana Nowaka
.
73
3.6. Rząd Władysława Sikorskiego
74
3.7. Drugi rząd Wincentego Witosa
. 76
3.8. Drugi rząd Władysława Grabskiego
. 78
3.9. Rząd Aleksandra Skrzyńskiego
. 82
3.10. Trzeci rząd Wincentego Witosa
84
4. Rządy w latach obowiązywania Konstytucji marcowej,
po zamachu majowym (1926-1935)
85
4.1. Ogólna charakterystyka tego etapu rządzenia
85
4.2. Pierwszy rząd Kazimierza Bartla
. 88
4.3. Drugi rząd Kazimierza Bartla
90
4.4. Trzeci rząd Kazimierza Bartla
91
4.5. Pierwszy rząd Józefa Piłsudskiego
92
4.6. Czwarty rząd Kazimierza Bartla
98
4.7. Rząd Kazimierza Świtalskiego
. 99
4.8. Piąty rząd Kazimierza Bartla
.
100
4.9. Pierwszy rząd Walerego Sławka
101
4.10. Drugi rząd Józefa Piłsudskiego
. 102
4.11. Drugi rząd Walerego Sławka
.
103
4.12. Rząd Aleksandra Prystora
.
104
4.13. Rząd Janusza Jędrzejewicza
.
108
4.14. Rząd Leona Kozłowskiego
110
5. Rządy w latach obowiązywania Konstytucji kwietniowej – do wybuchu II wojny światowej
(1935–1939) 112
5.1. Ogólna charakterystyka tego etapu rządzenia
112
5.2. Trzeci rząd Walerego Sławka
115
5.3. Rząd Mariana Zyndram-Kościałkowskiego
. 117
5.4. Rząd Felicjana Sławoja Składkowskiego
. 119
III. RZĄDY EMIGRACYJNE OKRESU II WOJNY ŚWIATOWEJ I OKUPACJI (1939–1945)
.
125
1. Punkt wyjścia
.
125
2. Rządy w okresie do śmierci Władysława Sikorskiego (1939–1943) . 127
2.1. Ogólna charakterystyka
.
127
2.2. Pierwszy rząd na uchodźstwie Władysława Sikorskiego 131
2.3. Drugi rząd na uchodźstwie Władysława Sikorskiego .
137
3. Rządy w okresie po śmierci Władysława Sikorskiego do uzyskania uznania międzynarodowego
przez Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (1943–1945)
142
3.1. Ogólna charakterystyka
.
142
3.2. Rząd na uchodźstwie Stanisława Mikołajczyka
. 146
3.3. Rząd na uchodźstwie Tomasza Arciszewskiego
. 149
IV. RZĄDY OKRESU KSZTAŁTOWANIA W POLSCE ROZWIĄZAŃ USTROJU SOCJALISTYCZNEGO
(1944–1989) 152
1. Punkt wyjścia
.
152
2. Czas walki o władzę i prowizorium ustrojowego do wejścia w życie Konstytucji PRL
(1944–1952)
154
2.1. Ogólna charakterystyka tego etapu rządzenia
154
2.2. Polski Komitet Wyzwolenia Narodowy
158
2.3. Rząd Tymczasowy RP Edwarda Osóbki-Morawskiego . 163
2.4. Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej Edwarda Osóbki-Morawskiego
. 165
2.5. Pierwszy rząd RP Józefa Cyrankiewicza
. 170
3. Okres od uchwalenia w 1952 r. Konstytucji PRL do przełomu politycznego 1956 r
180
3.1. Ogólna charakterystyka tego etapu rządzenia
180
3.2. Rząd Bolesława Bieruta i drugi rząd Józefa Cyrankiewicza 184
4. Okres od przełomu październikowego 1956 r. do nowelizacji Konstytucji PRL w 1976 r
191
4.1. Ogólna charakterystyka tego etapu rządzenia
191
4.2. Trzeci rząd Józefa Cyrankiewicza
. 195
4.3. Czwarty rząd Józefa Cyrankiewicza
. 201
4.4. Piąty rząd Józefa Cyrankiewicza
204
4.5. Szósty rząd Józefa Cyrankiewicza i pierwszy rząd Piotra Jaroszewicza
.
208
4.6. Drugi rząd Piotra Jaroszewicza
. 212
5. Rządy w latach 1976–1989 – okresie postępującej dekompozycji ustroju
socjalistycznego
220
5.1. Ogólna charakterystyka tego etapu rządzenia
220
5.2. Trzeci rząd Piotra Jaroszewicza i pierwszy rząd Edwarda Babiucha
.
223
5.3. Drugi rząd Edwarda Babiucha oraz rząd Józefa Pińkowskiego i Wojciecha
Jaruzelskiego
.
227
5.4. Rząd Zbigniewa Messnera
243
5.5. Rząd Mieczysława Rakowskiego, Czesława Kiszczaka
i Tadeusza Mazowieckiego
.
249
V. RZĄDY OKRESU PO ZMIANACH USTROJOWYCH Z ROKU 1989 257
1. Punkt wyjścia
.
257
2. Rządy w okresie do uchwalenia w 1992 r. prowizorium ustrojowego . 259
2.1. Ogólna charakterystyka
.
259
2.2. Rząd Tadeusza Mazowieckiego
. 260
2.3. Rząd Jana Krzysztofa Bieleckiego
271
2.4. Rząd Jana Olszewskiego i Waldemara Pawlaka
. 276
3. Rządy w okresie od prowizorium ustrojowego z 1992 r. do Konstytucji RP z 1997 r
.
280
3.1. Ogólna charakterystyka
.
280
3.2. Rząd Hanny Suchockiej
.
285
3.3. Rząd Waldemara Pawlaka
.
288
3.4. Rząd Józefa Oleksego
294
3.5. Rząd Włodzimierza Cimoszewicza
298
4. Rządy w czasie obowiązywania Konstytucji RP z 1997 r
307
4.1. Ogólna charakterystyka
.
307
4.2. Rząd Jerzego Buzka
313
4.3. Rząd Leszka Millera
.
327
4.4. Pierwszy rząd Marka Belki
336
4.5. Drugi rząd Marka Belki
.
338
4.6. Rząd Kazimierza Marcinkiewicza
. 344
4.7. Rząd Jarosława Kaczyńskiego
348
4.8. Pierwszy rząd Donalda Tuska
353
4.9. Drugi rząd Donalda Tuska
359
4.10. Rząd Ewy Kopacz
363
4.11. Rząd Beaty Szydło
.
366
4.12. Rząd Mateusza Morawieckiego
372
VI. KOMENTARZ DO STU LAT RZĄDZENIA W POLSCE
377
1. Główne prawidłowości i tendencje w polskim rządzeniu
377
2. Relacje między ciągłością i zmiennością w rządzeniu
. 379
3. Znaczne uzależnienie rządzenia od zmian w jego otoczeniu .
386
4. Ludzie, instytucje i mechanizmy jako uzupełniające się zasoby systemu rządzenia
.
389
5. Trudności w relacjach między czynnikiem politycznym i administracyjnym w rządzeniu
.
391
6. Zmieniająca się pozycja rządu w rządzeniu
. 392
7. Polskie rządzenie na tle porównawczym
393
ANEKS
1. Obraz statystyczny rządów w Polsce w latach 1918–2018
397
2. Syntetyczne wizerunki rządów w Polsce w latach 1918–2018 .
402
3. Obraz administracji na rzecz rządzenia w Polsce w latach 1918–2018
434
4. Dynamika układu ministerialnego w Polsce w latach 1918–2018 . 438
LITERATURA CYTOWANA I PRZYWOŁANA
457
INDEKS NAZWISK
.
473
478 stron, Format: 17.0x24.0cm, oprawa miękka
