Sądowe mechanizmy ochrony praworządności w Polsce w świetle najnowszego
orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE
Książka jest kontynuacją projektu, którego pierwsza część została opublikowana
na początku 2018 r. – Wniosek Komisji Europejskiej w sprawie wszczęcia w stosunku do
Polski procedury art. 7 TUE. Ramy prawno-polityczne (Warszawa 2018).
We wspomnianej wyżej publikacji omówiono również zwięźle zakres naruszeń
praworządności w Polsce, wynikających z działań podejmowanych przez PiS, który stał
się podstawą uzasadnionego wniosku Komisji Europejskiej i zarazem wystosowania kolejnych
zaleceń adresowanych do polskiego rządu. W niniejszej książce poddano analizie rozwój
sytuacji ustrojowej w Polsce od stycznia 2018 r. Z analizy tej wynika, że „dialog”
prowadzony przez Komisję zamienił się w „monolog” Komisji (i innych organizacji
międzynarodowych), na który rząd nie reaguje.
Paralelnie do międzyrządowej procedury art. 7 TUE, naruszanie praworządności w
Polsce staje się w coraz większym stopniu przedmiotem procedur uruchamianych przed
Trybunałem Sprawiedliwości UE. Te właśnie problemy są głównym przedmiotem rozważań
w niniejszej książce.
Najpierw przypomina się rudymentarne informacje o statusie i roli Trybunału
Sprawiedliwości UE, bowiem w tzw. narracji politycznej znaczenie Trybunału bywa
wypaczane, a jego rola podważana. Następnie szczegółowej analizie poddano najnowsze
orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE, w którym Trybunał potwierdził swoją
kompetencję do zajmowania się kwestią praworządności (w tym przede wszystkim
niezależności sądownictwa) jako ważnej „dziedziny objętej prawem Unii” (art. 19
ust. 1 akapit drugi TUE): wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 27 lutego 2018 r. w
sprawie C-64/16 Associaçao Sindical dos Juízes Portugueses przeciwko Tribunal de Conta)
oraz wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25 lipca 2018 r. w sprawie C-216/18 PPU
LM (sprawa Celmer), w którym Trybunał wskazał, że sądy państw członkowskich mogą
brać pod uwagę stan praworządności w państwie członkowskim, uzależniając od tego
zakres realizacji współpracy określonej prawem UE.
Następstwa wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE w sprawie C-216/18 PPU LM (sprawa
Celmer) nie ograniczają się do Europejskiego Nakazu Aresztowania. Wskazuje on na
możliwości uzależnienia zakresu korzystania ze środków i procedur unijnej przestrzeni
prawnej od stanu praworządności w Polsce. Podsumowanie książki zawiera natomiast
wnioski natury politycznej i prawnej wynikające z poprzedzających rozdziałów, odwołujące
się do następstw narastającego stanu niepraworządności w Polsce w kontekście
członkostwa w Unii Europejskiej.
Noty biograficzne autorów
.
11
Wykaz akronimów
13
Wstęp
.
15
Rozdział 1
Dialog dotyczący praworządności pomiędzy Polską a instytucjami UE –
perspektywa Komisji Europejskiej – Rafał Szyndlauer
19
1. Wprowadzenie
.
19
2. Czy Komisja ma prawo ingerować w organizację wymiaru sprawiedliwości w państwach członkowskich
UE? . 22
2.1. W jaki sposób Polska naruszyła zasadę praworządności? 23
2.2. Ogólna podstawa prawna dla działań Komisji
24
3. Przebieg sporu o praworządność pomiędzy Polską a Komisją Europejską
.
25
3.1. Początki sporu
.
27
3.2. Uruchomienie wstępnej procedury ochrony praworządności – początek dialogu
politycznego
29
3.3. Dalszy przebieg sporu o praworządność
. 33
4. Stanowisko innych instytucji UE
37
4.1. Parlament Europejski
.
37
4.1.1. Początek sporu o praworządność
. 38
4.1.2. Kolejne debaty i rezolucje
. 39
4.2. Rada UE
.
42
4.2.1. Przebieg dyskusji w Radzie UE
42
4.2.2. Stanowiska państw członkowskich w zakresie sporu o praworządność
.
44
4.3. Stanowisko Trybunału Sprawiedliwości UE
. 46
5. Wnioski – możliwe skutki sporu o praworządność
. 47
Bibliografia uzupełniająca
.
49
Rozdział 2
Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej na straży przestrzegania prawa
unijnego – Anna Zawidzka-Łojek
.
51
1. Wprowadzenie
.
51
2. Rola Trybunału Sprawiedliwości UE w zapewnieniu jednolitego i skutecznego stosowania
prawa UE
51
3. Struktura i kompetencje Trybunału Sprawiedliwości UE .
56
4. Wnioski
.
59
Bibliografia uzupełniająca
.
59
Rozdział 3
Jak Trybunał Sprawiedliwości „aktywował” art. 19 ust. 1 TUE w kontekście
praworządności: uwagi na tle sprawy C-64/16, Associaçao Sindical dos Juízes
Portugueses – Piotr Bogdanowicz 61
1. Wprowadzenie
.
61
2. Opinia Rzecznika Generalnego
.
63
3. Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE
. 64
4. Komentarz
67
5. Wnioski
.
71
Bibliografia uzupełniająca
.
71
Rozdział 4
Naruszenie elementów zasady państwa prawa (art. 2 TUE) jako ograniczenie zasady
wzajemnego zaufania w prawie Unii Europejskiej (w świetle wyroku LM (Celmer) –
Maciej Taborowski . 73
1. Wprowadzenie
.
73
2. Ograniczenie zasady wzajemnego zaufania w kontekście ENA w świetle dotychczasowego
orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości UE
.
76
3. Ograniczenie zasady wzajemnego zaufania w kontekście ENA w świetle wyroku LM (Celmer)
.
79
4. Wstrzymanie wykonania ENA w świetle wyroku LM (Celmer) 83
5. Szerszy wymiar wyroku LM (Celmer) w kontekście ENA 87
6. Wnioski
.
87
Bibliografia uzupełniająca
.
88
Rozdział 5
Następstwa wyroku w sprawie LM (Celmer) i postępowania na podstawie art. 7 TUE
dla funkcjonowania sądów polskich w ramach wspólnoty prawnej UE –
Agnieszka Frąckowiak-Adamska
89
1. Wprowadzenie
.
89
2. Wzajemne zaufanie i uznawanie orzeczeń jako podstawa europejskiej przestrzeni sądowej
.
92
2.1. Zasada wzajemnego uznawania orzeczeń w sprawach cywilnych i karnych
.
92
2.2. Zasada wzajemnego zaufania w Przestrzeni Wolności,
Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości
96
3. Konsekwencje ograniczenia niezależności sądów dla funkcjonowania zasady wzajemnego
zaufania wynikające z wyroku LM (Cermer) 98
4. Ewentualne konsekwencje wynikające z art. 7 TUE
. 102
5. Wnioski
.
104
Bibliografia uzupełniająca
.
105
Rozdział 6
Odpowiedź Polski na czwarte zalecenie Komisji Europejskiej w sprawie praworządności
– Agnieszka Grzelak
. 107
1. Wprowadzenie
.
107
2. Dialog Komisji Europejskiej z rządem RP w okresie styczeń – sierpień 2018
110
3. Zmiany w Sądzie Najwyższym
113
3.1. Ogólna ocena zmian w Sądzie Najwyższym
113
3.2. Przejście sędziów Sądu Najwyższego w stan spoczynku 114
3.3. Przerwanie kadencji I Prezesa Sądu Najwyższego
. 119
3.4. Procedura obsady wolnych stanowisk w Sądzie Najwyższym 121
3.5. Skarga nadzwyczajna
.
123
4. Sytuacja w Krajowej Radzie Sądownictwa
124
4.1. Ogólna ocena zmian w Krajowej Radzie Sądownictwa 124
4.2. Nominacja nowych członków Krajowej Rady Sądownictwa . 126
4.3. Przyszłość członkostwa Krajowej Rady Sądownictwa w ENCJ 127
5. Sytuacja w Trybunale Konstytucyjnym
. 128
6. Sądownictwo powszechne
129
6.1. Odwołanie prezesów i wiceprezesów sądów powszechnych . 129
6.2. Obniżenie wieku przejścia sędziów w stan spoczynku . 131
7. Uwagi dodatkowe
131
8. Wnioski
.
133
Bibliografia uzupełniająca
.
135
Podsumowanie i wnioski – Jan Barcz
137
Załączniki
• Rozdział VIII (Sądy i Trybunały) Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (wyjątki)
155
• Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 27 lutego 2018 r. w sprawie C-64/16
Associaçao Sindical dos Juízes Portugueses przeciwko Tribunal de Contas
.
158
• Uwagi Polski z 7 maja 2018 r. w toku postępowania w sprawie C-216/18 PPU LM (sprawa
Celmer)
170
• Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25 lipca 2018 r. w sprawie C-216/18 PPU LM
(Celmer)
.
183
• Komunikat prasowy Komisji Europejskiej z dnia 2 lipca 2018 r. informujący o wszczęciu
przeciwko Polsce postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego
UE (art. 258 TFUE) związanym z ustawą o Sądzie Najwyższym (IP/18/4341)
. 204
• Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2018 r. (sygn. akt III UZP 4/18)
wraz z uzasadnieniem 207
• Oświadczenie Kancelarii Prezydenta RP z dnia 2 sierpnia 2018 r. w nawiązaniu do
postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2018 roku
.
224
• Stanowisko Kancelarii Prezydenta RP z dnia 3 sierpnia 2918 r. w sprawie postanowienia
Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2018 roku 226
• Oświadczenie Zastępcy Prokuratora Generalnego Roberta Hernanda (w imieniu
Prokuratora Generalnego) dotyczące postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia
2018 roku . 229
• Stanowiska i apele organizacji pozarządowych i prawników
233
List z 13 czerwca 2018 roku prezydentów, premierów, szefów MSZ i opozycjonistów do
Komisji Europejskiej
. 233
Europo: broń Sądu Najwyższego! Apel ponad 120 organizacji
z czerwca 2018 roku do Jean-Claude Junckera, Przewodniczącego Komisji Europejskiej
.
235
Naruszanie praworządności osłabia pozycję Polski w świecie. Stanowisko Konferencji
Ambasadorów RP z dnia 31 maja 2018 roku . 237
List twórców i naukowców do Komisji Europejskiej z czerwca 2018 roku
239
List otwarty profesorów prawa z dnia 8 czerwca 2018 r. do Wiceprzewodniczącego Komisji
Europejskiej Fransa Timmermansa 242
244 strony, Format: 17.0x24.0cm, oprawa miękka
