Zmiana Konstytucji V Republiki Francuskiej
Przedmiot, tryb, kontrola
Przedmiotem monografii jest analiza zmiany Konstytucji V Republiki Francuskiej.
Długi czas obowiązywania Konstytucji V Republiki jest we francuskich warunkach
przypadkiem szczególnym, gdyż jedynie ustawa zasadnicza III Republiki obowiązywała
dłużej. Konstytucja z 1958 r. poddawana była licznym nowelizacjom: trzem w latach 60.,
dwóm w latach 70. i aż dziewiętnastu w latach 1992-2008, które, choć ze zmiennym
natężeniem, zawsze wzbudzały dyskusje polityczne i doktrynalne. Proces szczegółowej
„modernizacji” w 2008 r. przyczynił się do przeprowadzenia przeglądu jej słabości
i pozytywów oraz skłonił do ożywionej dyskusji nad tym, co się potwierdziło bądź
nie wytrzymało próby czasu.
Tytuł monografii odzwierciedla trzy główne sfery, w których została ujęta
analizowana tematyka: przedmiot podlegający nowelizacji (konstytucja w jej szerokim
rozumieniu), tryb dokonywania zmian prowadzących do modyfikacji tekstu konstytucji oraz
kontrola konstytucyjności tego procesu.
Autorka koncentruje się na metodach dokonywania formalnych modyfikacji treści, co
charakteryzuje prawnopozytywistyczne podejście do tego, co jest, a co nie jest zmianą
(nowelizacją, uzupełnieniem). Sposoby nieformalnych przekształceń tekstu, dokonywane w
trybie wykładni orzeczniczych lub wynikające z praktyki ustrojowej organów władzy
państwowej, nie stanowią zatem głównego tematu rozważań. Nie zawsze jednak
rozgraniczenie tych dwóch sfer – formalnej i nieformalnej – jest możliwe do
precyzyjnego uchwycenia, zwłaszcza gdy – jak we Francji – na proces ten silnie
oddziałuje praktyka organów władzy oraz aktywna działalność Rady Konstytucyjnej.
Autorka prezentuje nie tylko aspekty formalnoprawne, które akcentuje tytuł książki,
ale także szeroko całą francuską „kulturę konstytucyjną”.
Wykaz skrótów
11
Wstęp
13
Rozdział I. Trwałość i zmiana/y konstytucji. Zagadnienia teoretyczno-prawne
27
A. Istota trwałości i zmienności konstytucji
. 27
B. Szczególny tryb zmiany – szczególny czynnik stabilizujący
32
C. Zakres zmiany konstytucji oraz uprawnień władzy ustrojodawczej w prawie i doktrynie
prawa francuskiego
. 37
1. Zmiana konstytucji (révision) – próba definicji
. 37
2. Zakres władzy ustrojodawczej (pouvoir constituant) jako kryterium zakresu zmian
konstytucji
.
43
D. Wnioski
.
50
Rozdział II. Geneza Konstytucji V Republiki oraz tryb jej uchwalenia na tle
bogactwa francuskiej tradycji konstytucyjnej
53
A. „Le réformisme constitutionnel” – konstytucyjna droga ku Konstytucji V Republiki
53
1. Początki francuskiej tradycji ustaw zasadniczych – prekursorzy i okres Wielkiej
Rewolucji
57
2. Tradycja cesarska (1799–1814)
.
65
3. Tradycja parlamentarna (1814–1848)
67
4. Brak ciągłości politycznej (II Republika, II Cesarstwo)
69
5. Parlamentaryzm III i IV Republiki
.
72
B. Koncepcje ustrojowe oraz tryb uchwalenia Konstytucji V Republiki . 78
1. Idee generała de Gaulle’a
.
78
2. Szczególny tryb uchwalenia Konstytucji V Republiki
. 83
C. Zmiany Konstytucji V Republiki (faktografia, typologia, klasyfikacja) 90
D. Wnioski
.
94
Rozdział III. Charakter i struktura norm Konstytucji V Republiki
. 97
A. Uwagi ogólne
97
B. Systematyka Konstytucji V Republiki
101
C. Koncepcja bloc de constitutionnalité
.
104
1. Narodziny koncepcji
104
2. Zakres przedmiotowy
.
107
D. Problem zróżnicowania i hierarchii norm konstytucyjnych
115
1. Zróżnicowanie norm i pytanie o hierarchię w obrębie bloc de constitutionnalité
115
2. Supra-constitutionnalité i normy niezmienialne
. 117
E. Normy prawa międzynarodowego a bloc de constitutionnalité i hierarchia norm
konstytucyjnych
.
126
1. Normy prawa międzynarodowego a bloc de constitutionnalité . 128
2. Normy prawa międzynarodowego a hierarchia norm konstytucyjnych . 134
F. Wnioski
.
146
Rozdział IV. Procedury zmiany konstytucji
149
A. Informacje ogólne
149
B. Zmiana konstytucji na podstawie art. 89 konstytucji (procedura zwykła)
.
152
1. Uwarunkowania (ograniczenia) zmiany
. 153
1.1. Uwarunkowania sytuacyjne
153
1.2. Uwarunkowania materialne
.
155
2. Podstawowe fazy postępowania w sprawie nowelizacji konstytucji . 157
2.1. Inicjatywa ustawodawcza
157
2.2. Postępowanie w parlamencie
179
2.3. Zatwierdzenie zmiany konstytucji
197
2.4. Promulgacja i wejście w życie ustawy konstytucyjnej
206
C. Zmiana konstytucji na gruncie art. 11 konstytucji
210
1. Przedmiot regulacji (zagadnienia podstawowe)
. 210
2. Przyczyny rozpatrywania art. 11 jako procedury zmiany konstytucji . 219
3. Argumenty w sprawie dopuszczalności stosowania art. 11 dla zmiany konstytucji
225
4. Znaczenie art. 11 dla zmiany ustawy zasadniczej w związku z ratyfikacją zobowiązań
międzynarodowych . 235
D. Ustawy organiczne w procesie zmiany konstytucji
. 239
1. Ustawy organiczne – przedmiot regulacji i tryb uchwalenia (zarys problematyki)
.
239
2. Znaczenie ustaw organicznych dla zmiany konstytucji
. 244
E. Wnioski
.
249
Rozdział V. Kontrola konstytucyjności ustaw konstytucyjnych . 255
A. Informacje ogólne . 255
B. Dylemat kompetencyjny . 258
1. Brak kognicji 258
2. Nowe przesłanki 270
C. Suwerenność ustrojodawcy i granice dopuszczalnych zmian . 275
1. Wnioski Rady Konstytucyjnej 275
2. Souveraineté du pouvoir constituant w świetle poglądów doktryny .
277
D. Wnioski . 281
Zakończenie . 287
1. „Żywa” Konstytucja (Constitution vivante) 287
2. Niepewna procedura (procédure incertaine) 288
3. Procedura nieokreślona (uchwalenie – zmiana – uchylenie?) (Procédure indéfinie,
élaboration – révision – abrogation?) 290
4. Suwerenna władza ustrojodawcza (z zastrzeżeniem) a państwo prawa (Pouvoir
constituant souverain, sous réserve, et l’état de droit) 290
5. Procedura a rzeczywistość (procédure et réalité) . 293
6. Bilans: postępująca „desakralizacja” Konstytucji z 1958 (désacralisation
progressive) 295
Aneksy 299
Aneks 1. Konstytucja z dnia 4 października 1958 r. (wyciąg) 299
Aneks 2. Wykaz zmian Konstytucji z 1958 r 302
Aneks 3. Historyczne akty konstytucyjne 308
Bibliografia 309
336 stron, Format: 17.0x24.0cm, oprawa miękka
