Rytm w mowie i języku w ujęciu wielowymiarowym
Niniejsza książka jest poświęcona tematowi rytmu w mowie i języku.
Autorka stawia pytanie czy rytm w ogóle istnieje jako samodzielny komponent struktury
języka. Problem ten ujmuje wielowymiarowo, zajmując się takimi problemami jak:
przetwarzanie oraz percepcja czasu i informacji czasowej, aspekty czasowej organizacji
wypowiedzi, komponenty oraz uwarunkowania rytmu mowy i języka, jakościowe i ilościowe
metody analizy oraz modele rytmu. Dokonuje analizy rytmu w języku polskim i prezentuje
wyniki badań własnych w świetle stanu wiedzy na świecie.
1. Wprowadzenie
11
1.1. Problematyka, cele i ich uzasadnienie
. 11
1.2. Struktura pracy
.
19
2. Przetwarzanie oraz percepcja czasu i informacji czasowej
. 24
2.1. Podstawy neuronalne i poznawcze
25
2.1.1. Lokalizacja przetwarzania informacji czasowej w ośrodkach i strukturach mózgu
25
2.1.2. Distinct-timing hypothesis
.
27
2.1.3. Oscylacje neuronalne i okna czasowej integracji
. 28
2.2. Podstawy psychologiczne
.
30
2.2.1. Główne ujęcia teoretyczne i modele
. 30
2.2.2. Psychologiczna teraźniejszość
31
2.2.3. Tempo spontaniczne i preferowane
33
2.2.4. Subiektywna rytmizacja
.
34
2.2.5. Kategorialna percepcja interwałów czasowych
. 35
3. Aspekty czasowej organizacji wypowiedzi
. 37
3.1. Uwagi wstępne
.
37
3.1.1. Pojęcie iloczasu i problem segmentacji
. 37
3.1.2. Timing i wzorce czasowe
38
3.2. Iloczas: percepcja, produkcja, pomiar
. 40
3.2.1. Estymacja iloczasu na poziomie psychoakustycznym 40
3.2.1.1. Badania z wykorzystaniem bodźców niejęzykowych . 40
3.2.1.2. Badania z wykorzystaniem bodźców językowych 43
3.2.2. Źródła zmienności iloczasu głoskowego
45
3.2.3. Modelowanie iloczasu głoskowego
48
3.3. Wzorce czasowe na poziomie suprasegmentalnym i suprasylabicznym . 50
3.3.1. Mechanizmy skracania (kompensacyjne)
. 51
3.3.2. Mechanizmy wzdłużania
53
3.3.3. Koncepcja zlokalizowanych mechanizmów wzdłużania (domain & locus)
55
3.3.4. Wzorce czasowe a rytm – dyskusja
56
3.4. Izochronizm i hipoteza o rytmicznej klasyfikacji języków
. 57
3.4.1. Tło i definicje
.
57
3.4.2. Badania w dziedzinie produkcji mowy
. 60
3.4.3. Badania w dziedzinie percepcji mowy
. 62
3.5. Tempo mowy
65
3.5.1. Realizacja, percepcja i pomiar
65
3.5.2. Wpływ na wzorce czasowe i rytm
. 68
4. Komponenty oraz uwarunkowania rytmu mowy i języka
71
4.1. Beat – rytmiczny puls
71
4.1.1. Nowe spojrzenie na aspekt periodyczności w rytmie
71
4.1.2. Koncepcja rytmicznego pulsu (ang. beat) i P-center
72
4.1.3. Pozycja P-center
.
74
4.1.4. Beat w języku i muzyce
.
76
4.2. Struktura metryczna i metrum
.
80
4.2.1. Język
80
4.2.2. Mowa
.
83
4.2.3. Muzyka
87
4.2.4. Podobieństwa i różnice między dziedzinami
. 89
4.2.5. Dyskusja i wnioski końcowe
.
91
4.3. Prominencja i akcent
93
4.3.1. Uwagi wstępne
.
93
4.3.2. Modele fonologiczne
.
94
4.3.2.1. Fonologia metryczna
. 94
4.3.2.2. Fonologia intonacyjna i prozodyczna
99
4.3.3. Modele fonetyczne
.
101
4.3.3.1. Akustyczne korelaty prominencji
. 102
4.3.3.2. Prominencja percepcyjna
. 105
4.3.4. Koncepcja akcentu w muzyce
107
4.4. Struktura prozodyczna
.
109
4.5. Grupowanie rytmiczne
.
114
4.5.1. Podstawy grupowania rytmicznego: uniwersalne czy specyficzne dla języka?
116
4.5.2. Podstawy psychoakustyczne grupowania bodźców słuchowych . 119
4.5.3. Podstawy neuronalno-poznawcze i okna czasowej integracji 123
4.5.4. Podstawy psychologiczne
127
4.5.4.1. Psychologiczna teraźniejszość
. 127
4.5.4.2. Puls (ang. beat) i tempo obiektywne
129
4.5.4.3. Tempo subiektywne i preferowane
131
4.5.4.4. Reguły psychologii Gestalt
132
4.5.5. Poziom fonologiczny
.
139
4.5.6. Poziom fonetyczny
.
144
4.5.6.1. Wyznaczniki w dziedzinie czasu i F0
. 145
4.5.6.2. Wzorce czasowe na stopach rytmicznych
150
4.5.6.3. Uwagi końcowe
.
151
5. Jakościowe i ilościowe metody analizy oraz modele rytmu
153
5.1. Fonetyczno-fonologiczne ujęcie rytmu (Dauer 1983, 1987)
153
5.1.1. Długość: struktura sylaby i iloczas
153
5.1.2. Czynniki melodyczne: intonacja i ton
155
5.1.3. Jakość samogłosek i spółgłosek
. 155
5.1.4. Typ akcentu
.
157
5.2. Metra rytmiczne
157
5.3. Modele oscylacyjne
.
162
5.3.1. Model Barbosy
162
5.3.2. Model O’Della i Nieminena
164
5.4. Modele oparte na eksploracji danych (data-mining)
167
5.5. Podejście wielowymiarowe oparte na analizie szeregów czasowych (time-delay
approach)
170
5.6. Rhythm spectrum – analiza rytmu w dziedzinie częstotliwości
. 173
6. Analiza rytmu w języku polskim. Wyniki badań własnych w świetle stanu
wiedzy na świecie
.
175
6.1. Opis wzorców czasowych za pomocą metrów rytmicznych
175
6.1.1. Wprowadzenie
175
6.1.2. Metodologia
178
6.1.2.1. Polish Rhythmic Database
178
6.1.2.2. Etapy badania i metody analizy statystycznej . 181
6.1.3. Wyniki
.
181
6.1.3.1. Ogólna zmienność wzorców czasowych
. 181
6.1.3.2. Stabilność metrów rytmicznych
186
6.1.4. Wnioski
187
6.2. Próba „rytmicznej klasyfikacji” języka polskiego
190
6.2.1. Cel, założenia i metodologia badania
190
6.2.2. Wyniki
.
193
6.2.3. Dyskusja i podsumowanie
.
197
6.3. Analiza grupowania rytmicznego na poziomie fonetycznym w oparciu o model time-delay
.
198
6.3.1. Cel badania
.
198
6.3.2. Metodologia
199
6.3.2.1. Materiał badawczy
199
6.3.2.2. Pomiary
.
200
6.3.2.3. Time-delay approach i kroki analizy
201
6.3.3. Wyniki
.
202
6.3.3.1. Fonetyczna realizacja funkcjonalnie różnych przejść . 202
6.3.3.2. Fonetyczna realizacja różnych typów prominencji . 206
6.3.3.3. Wzorce czasowe na stopach rytmicznych
208
6.3.4. Dyskusja i wnioski
.
210
6.4. Interakcja między poziomami struktury rytmicznej pod wpływem zmian tempa (model
oscylatorów sprzężonych)
. 215
6.4.1. Cel i metodologia badania
.
215
6.4.2. Wyniki
.
219
6.4.3. Dyskusja i wnioski
.
221
6.5. Wpływ tempa mowy na strukturę rytmiczną, metryczną i prozodyczną (analiza
dystrybucyjna)
.
222
7. Podsumowanie
.
227
7.1. Rytm mowy i języka jako zjawisko wielowymiarowe
227
7.2. Struktura rytmiczna wypowiedzi w języku polskim
236
Aneksy
.
244
Bibliografia
.
253
Spis tabel i rysunków
.
281
286 stron, Format: 16.5x23.9, oprawa kartonowa foliowana
