Skarb
Kopalnia Soli "Wieliczka"/The Wieliczka Salt Mine. An Underground Treasure
Wszystko, co wiąże się z Kopalnią Soli w Wieliczce, ma wymiar ekstremalny: jest to
najstarsza i jednocześnie największa, a przy tym ciągle czynna. Nigdzie na świecie nie
odnajdziemy niczego choćby w małym stopniu porównywalnego z wielickim labiryntem. W tym
solnym universum wszystko jest monumentalne, a jego unikalność zapiera dech. Każdy, kto
próbuje ogarnąć skalę wielickiego skarbu, zachwyci się nim bez reszty. I trudno, by
było inaczej...
Wielicka kopalnia to w istocie podziemne miasto, budowane przez ponad czterdzieści
pokoleń górników, przedstawicieli niemal wszystkich europejskich narodowości. To ponad
trzysta kilometrów korytarzy, które prowadzą do ponad trzech tysięcy solnych komór,
na dziewięciu poziomach, sięgających głębokości 327 metrów pod powierzchnią ziemi.
To także podziemne solankowe jeziora, mioceńskie krajobrazy, pozostałości po
wyrobiskach eksploatowanych rozmaitymi metodami i technikami. Kopalnia to również
niespotykana w swojej wyjątkowości mapa geologicznej aktywności Ziemi z Karpatami w
roli głównej. W ścianach wyrobisk odnaleźć można geologiczne świadectwa czasów
sprzed milionów lat: solne kryształy, węgiel. Koralowce, wulkaniczny pył i wiele
innych.
Skarb. Kopalnia Soli w Wieliczce to książka, na którą składają się dwa równorzędne,
ale odmienne elementy. Jednym z nich jest fotograficzna dokumentacja historii geologicznej
i kultury materialno-technicznej Kopalni Soli w Wieliczce, wykonana przez dr Andrzeja
Nowakowskiego. Jest ona efektem wielogodzinnych wędrówek po wielickich podziemiach.
Stanowi zapis wyjątkowych miejsc – w wielu przypadkach, ze względu na „pracę” górotworu
– już nieistniejących lub niedostępnych. Postęp w fotografii i cyfrowej obróbce zdjęć
umożliwił przedstawienie ich w sposób wyjątkowy, bowiem zawarta tu dokumentacja
fotograficzna pozwoli czytelnikom na dotarcie do miejsc, których zobaczenie nie było i
już nie będzie możliwe. Drugą część publikacji stanowią teksty wybitnych badaczy i
znawców tematu. Prof. Aleksander Garlicki porównuje Kopalnię w Wieliczce z innymi
miejscami wydobywania soli na świecie. Prof. Zofia Alexandrowicz zajmuje się wielickimi
Grotami Kryształowymi. Prof. Krystyna Obtułowicz opisuje historię lecznictwa w Kopalni.
Tekst Elżbiety Kalwajtys dotyczy miejsc sakralnych. Historię geologiczną złoża
przedstawia dr Kajetan d’Obyrn, historię turystyki w Kopalni – Marian Leśny. Joanna
Kowalczyk i Prof. Zbigniew Sawłowicz zajmują się procesami powstawania nacieków
solnych. Ostatni z wymienionych wraz z Łukaszem Malinowskim opisują historię stosowania
metalu w Kopalni. Część tekstową zamyka Kalendarium opracowane przez Jerzego Przybyłę
i Jana Sadkiewicza. Interdyscyplinarny zespół badaczy, doświadczonych profesorów i młodych
naukowców, teoretyków i praktyków, przygotował dzieło unikatowe. Oprawa edytorska
publikacji zostanie przygotowana na najwyższym światowym poziomie. Wszystko, co wiąże
się z Kopalnią Soli w Wieliczce, ma wymiar ekstremalny: jest to najstarsza i jednocześnie
największa, a przy tym ciągle czynna. Nigdzie na świecie nie odnajdziemy niczego choćby
w małym stopniu porównywalnego z wielickim labiryntem. W tym solnym universum wszystko
jest monumentalne, a jego unikalność zapiera dech. Każdy, kto próbuje ogarnąć skalę
wielickiego skarbu, zachwyci się nim bez reszty. I trudno, by było inaczej...
Wielicka kopalnia to w istocie podziemne miasto, budowane przez ponad czterdzieści pokoleń
górników, przedstawicieli niemal wszystkich europejskich narodowości. To ponad trzysta
kilometrów korytarzy, które prowadzą do ponad trzech tysięcy solnych komór, na dziewięciu
poziomach, sięgających głębokości 327 metrów pod powierzchnią ziemi. To także
podziemne solankowe jeziora, mioceńskie krajobrazy, pozostałości po wyrobiskach
eksploatowanych rozmaitymi metodami i technikami. Kopalnia to również niespotykana w
swojej wyjątkowości mapa geologicznej aktywności Ziemi z Karpatami w roli głównej. W
ścianach wyrobisk odnaleźć można geologiczne świadectwa czasów sprzed milionów lat:
solne kryształy, węgiel. Koralowce, wulkaniczny pył i wiele innych.
Skarb. Kopalnia Soli w Wieliczce to książka, na którą składają się dwa równorzędne,
ale odmienne elementy. Jednym z nich jest fotograficzna dokumentacja historii geologicznej
i kultury materialno-technicznej Kopalni Soli w Wieliczce, wykonana przez dr Andrzeja
Nowakowskiego. Jest ona efektem wielogodzinnych wędrówek po wielickich podziemiach.
Stanowi zapis wyjątkowych miejsc – w wielu przypadkach, ze względu na „pracę” górotworu
– już nieistniejących lub niedostępnych. Postęp w fotografii i cyfrowej obróbce zdjęć
umożliwił przedstawienie ich w sposób wyjątkowy, bowiem zawarta tu dokumentacja
fotograficzna pozwoli czytelnikom na dotarcie do miejsc, których zobaczenie nie było i
już nie będzie możliwe. Drugą część publikacji stanowią teksty wybitnych badaczy i
znawców tematu. Prof. Aleksander Garlicki porównuje Kopalnię w Wieliczce z innymi
miejscami wydobywania soli na świecie. Prof. Zofia Alexandrowicz zajmuje się wielickimi
Grotami Kryształowymi. Prof. Krystyna Obtułowicz opisuje historię lecznictwa w Kopalni.
Tekst Elżbiety Kalwajtys dotyczy miejsc sakralnych. Historię geologiczną złoża
przedstawia dr Kajetan d’Obyrn, historię turystyki w Kopalni – Marian Leśny. Joanna
Kowalczyk i Prof. Zbigniew Sawłowicz zajmują się procesami powstawania nacieków
solnych. Ostatni z wymienionych wraz z Łukaszem Malinowskim opisują historię stosowania
metalu w Kopalni. Część tekstową zamyka Kalendarium opracowane przez Jerzego Przybyłę
i Jana Sadkiewicza. Interdyscyplinarny zespół badaczy, doświadczonych profesorów i młodych
naukowców, teoretyków i praktyków, przygotował dzieło unikatowe. Oprawa edytorska
publikacji zostanie przygotowana na najwyższym światowym poziomie.
Andrzej Nowakowski
WSTĘP / PREFACE
Aleksander Garlicki
KOPALNIE SOLI NA ŚWIECIE
SALT MINES IN THE WORLD
Światowe złoża soli kamiennej i soli potasowo -magnezowych
World’s deposits of rock salt and K -Mg salts
1. Tworzenie się osadów solnych w dawnych epokach geologicznych i współcześnie
1. Formati on of salt sediments in the past and present geological eras
2. Wiek i rozprzestrzenienie złóż soli na kuli ziemskiej
2. Age and distribution of salt deposits on the globe
Australia
Australia
Azja
Asia
Europa
Europe
Afryka
Africa
Ameryka Południowa
South America
Ameryka Północna
North America
Metody wydobywania soli
Salt extracti on methods
1. Jeziora słone i saliny nadmorskie
1. Salt lakes and coastal salt pans
2. Odkrywkowe kopalnie soli
2. Open pit salt mining
3. Ługowanie wodą poprzez otwory wiertnicze z powierzchni
3. Soluti on mining
4. Underground salt mines
4. Podziemne kopalnie soli
Literatura
Literature
Kajetan d’Obyrn
ZARYS BUDOWY GEOLOGICZNEJ I WARUNKÓW HYDROGEOLOGICZNYCH ZŁOŻA SOLI KAMIENNEJ
WIELICZKA
THE OUTLINE OF THE GEOLOGICAL STRUCTURE AND HYDROLOGICAL CONDITIONS OF THE WIELICZKA ROCK
SALT DEPOSIT
Literatura
Literature
Zofia Alexandrowicz
GROTY KRYSZTAŁOWE
CRYSTAL CAVES IN THE WIELICZKA SALT MINE
Charakterystyka grot
The characteristi cs of the caves
Geośrodowisko grot
The geoenvironment of the caves
Historia odkrycia grot
The history of discovery of the caves
Muzealne kryształy halitu
Museum exhibits – halite crystals
Geneza grot
The origin of the caves
Zagrożenia grot
The threats to the caves
Ochrona grot
Protection of the caves
Literatura
Literature
Joanna Kowalczyk, Zbigniew Sawłowicz
BAJKOWY ŚWIAT NACIEKÓW
THE FAIRYTALE WORLD OF DRIPSTONE FORMATIONS
Literatura
Literature
Łukasz Malinowski, Zbigniew Sawłowicz
METAL I JEGO LOS
METAL AND ITS FATE
Literatura
Literature
Elżbieta Szychowska -Krąpiec
HISTORIA ZAKLĘTA W SŁOJACH DRZEW. DENDROCHRONOLOGIA DREWNA Z KOPALNI SOLI W
WIELICZCE
HISTORY SECRETS IN THE RINGS OF WOOD. DENDROCHRONOLOGY OF TIMBER IN THE WIELICZKA SALT
MINE
Zespół Lipowiec -Zamtuz
The Lipowiec -Zamtuz complex
Rejon środkowej i południowej części kopalni
The central and southern mine region
Zespół Boner -Boruta
The Boner -Boruta complex
Zespół Taras Wodny Gór Wschodnich
Eastern Mountains Water Terrace complex
Rejon szybu Regis
The Regis shaft area
Zespół Jan -Zawachlary
The Jan -Zawachlary complex
Literatura
Literature
Marian Leśny
O TURYSTACH I ZWIEDZANIU KOPALNI SOLI W WIELICZCE. HISTORIA I WSPÓŁCZESNOŚĆ
ON TOURISTS AND SIGHTSEEING OF THE SALT MINE IN WIELICZKA. THE HISTORY AND THE PRESENT
TIMES
Najstarsze relacje łacińskie o żupach krakowskich
The two oldest Lati n accounts on Krakow saltworks
Słynne osobistości, które odwiedziły kopalnię (od XVIII po wiek XX)
Celebrities to have visited the mine (from 18th to 20th century)
Jak dawniej zwiedzano kopalnię
How the mine was toured in the days of yore
Wieki XVIII i XIX
18th and 19th century
Wiek XX
20th century
Trasy turystyczne
Tourist routes
Atrakcje turystyczne
Przewodnicy
Turystyka w liczbach
Tourist att racti ons
Guides
Tourism in numbers
Współczesne trasy turystyczne
Contemporary tourist routes
Inne podziemne wydarzenia w kopalni
Other subterranean events in the mine
Literatura
Literature
Elżbieta Kalwajtys
Z WIARY I TRADYCJI GÓRNICZEJ. KAPLICE W KOPALNI SOLI W WIELICZCE
FROM THE MINERS’ FAITH AND LORE. THE CHAPELS OF THE WIELICZKA SALT MINE
Ważniejsze źródła i literatura
Major sources and literature
Agnieszka Wolańska
Z PODZIEMI – „NA ŚWIAT”, CZYLI O TRANSPORCIE W WIELICKIEJ KOPALNI SOLI
FROM THE UNDERGROUND – TO THE SURFACE. TRANSPORT AT THE WIELICZKA SALT MINE
Bractwo tragarzy
The Fraternity of Porters
The verti cal transport
Transport pionowy
Transport horyzontalny (poziomy)
Horizontal Transport
Liny
Ropes
Woda
Water
Ludzie
People
Konie
Horses
Czas pary i elektryczności .
The era of steam and electricity
Najnowsze technologie
The latest technologies
Zakończenie
Epilogue
Literatura
Literature
KALENDARIUM WAŻNIEJSZYCH WYDARZEŃ ZWIĄZANYCH Z KOPALNIĄ SOLI „WIELICZKA”
THE CALENDAR OF IMPORTANT EVENTS AND NATURAL PHENOMENA CONNECTED WITH THE WIELICZKA SALT
MINE
Oprac. / Edited by Jerzy Przybyło, Jan Sadkiewicz
SŁOWNIK POJĘĆ GÓRNICZYCH I GEOLOGICZNYCH /
GLOSSARY OF MINING AND GEOLOGICAL TERMS
Oprac. / compiled by Katarzyna Poborska -Młynarska, Tomasz Toboła
STAN PRAWNY I ORGANIZACJA KOPALNI SOLI „WIELICZKA” S.A.
Z UWZGLĘDNIENIEM PODMIOTÓW ZALEŻNYCH / THE LEGAL STATUS AND ORGANIZATION OF THE “WIELICZKA”
SALT MINE INCLUDING
SUBSIDIARY ENTITIES
W STRONĘ CISZY… W STRONĘ MROKU
ŚWIATŁO (W) MROKU
MIEJSCA
LUMINA SALIS
400 stron, Format: 30.9x35.7, oprawa twarda z obwolutą
