Tożsamości religijne w społeczeństwie polskim
Studium socjologiczne
Ksiądz Profesor Janusz Mariański niezwykle trafnie
zauważa, że socjologia pozwala dostrzec jak wczesny system ostrzegawczy, to czego inni
jeszcze nie dostrzegają. Mimo wyraźnie ukierunkowanego procesu przemian religijnej
tożsamości polskiego społeczeństwa Autor dostrzega i socjologicznie interpretuje nie
tylko tendencje sekularyzacyjne i laicyzacyjne, pluralistyczne oraz indywidualistyczne,
ale także przeciwstawne im siły antysekularyzacyjne i ewangelizacyjne. „Sekularyzacji
nie można złożyć na polskim cmentarzu przedwcześnie martwych teorii”, podobnie
zresztą, jak i religijnej deprywatyzacji. Trendy społeczne nie przebiegają na zasadzie
nieuchronnej, niezależnej od idei i działań ludzi, według logiki determinizmu
kulturowego. Nowoczesność jest rezultatem praktyk życiowych ludzi myślących i nie
pozbawionych wrażliwości religijnej.
Nowoczesne społeczeństwa nie muszą być z istoty świeckie (sekularne), co nie oznacza,
że radykalnym przeobrażeniom nie podlega tradycyjny model kościelnej religijności. To,
co będzie z nami w przyszłości, zależy także w dużej mierze od nas samych. Jak
czytamy w zakończeniu: „w sprawach religijnych i moralnych, jak i w ogóle w sprawach
dotyczących ludzi, nie ma jednokierunkowej ewolucji ani jedynej zasady, według której
przebiegają procesy religijno-moralne”.
prof. zw. dr hab. Wojciech Świątkiewicz
Janusz Mariański, emerytowany profesor socjologii religii i
socjologii moralności w Instytucie Socjologii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana
Pawła II, wykładowca w Wyższej Szkole Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie, współpracuje
z Instytutem Statystyki Kościoła Katolickiego SAC w Warszawie, członek Komitetu
Socjologii Polskiej Akademii Nauk. W 2016 roku został powołany przez Prezesa Rady
Ministrów Beatę Szydło w skład Zespołu ds. Nagród (kadencja w latach 2016-2018).
Jest powszechnie uznawany za współtwórcę i niekwestionowany autorytet współczesnej
socjologii religii i moralności, znawcę teorii socjologicznej i katolickiej nauki
społecznej, a jednocześnie jest empirykiem zaangażowanym w krajowe i międzynarodowe
projekty badawcze. Jako aktywny uczestnik wielu stowarzyszeń naukowych, członek komitetów
redakcyjnych i promotor 58 prac doktorskich inspiruje kolejne pokolenia adeptów
socjologii; jest laureatem licznych nagród i wyróżnień, m.in. prestiżowej nagrody
Prezesa Rady Ministrów za wybitne osiągnięcia naukowe. Na jego dorobek naukowy składa
się 1000 artykułów naukowych i popularnonaukowych oraz 60 książek, m.in.: Etos pracy
bezrobotnych. Raport z badań empirycznych (Lublin 1994); Społeczeństwo i moralność.
Studia z katolickiej nauki społecznej i socjologii moralności (Tarnów 2008); Przemiany
moralności polskich maturzystów w latach 1994-2009. Studium socjologiczne (Lublin 2011);
Małżeństwo i rodzina w świadomości młodzieży maturalnej – stabilność i zmiana
(Toruń 2012); Moralność w kontekście społecznym (Kraków 2014); Godność ludzka jako
wartość społeczno-moralna: mit czy rzeczywistość? (Toruń 2016). W 2010 roku
opublikowano księgę jubileuszową pt. „Między socjologią i teologią. Pola
zainteresowań i badań naukowych Janusza Mariańskiego” (Poznań 2010).
Przedmowa
Wstęp
ROZDZIAŁ I
Autoidentyfikacje wyznaniowe i religijne w społeczeństwie polskim
§ 1. Religia i religijność w zsekularyzowanych społeczeństwach
§ 2. Chrzest jako podstawowe kryterium tożsamości wyznaniowej
§ 3. Autoidentyfikacje wyznaniowe
§ 4. Autoidentyfikacje religijne
§ 5. Uwagi końcowe
ROZDZIAŁ II
Wiara i wierzenia religijne
§ 1. Wiara i wierzenia religijne w ujęciu socjologicznym
§ 2. Wiara i wierzenia religijne Polaków w świetle badań socjologicznych
§ 3. Wierzenia i praktyki parareligijne
§ 4. Uwagi końcowe
ROZDZIAŁ III
Religia i moralność w świadomości Polaków - współzależność i autonomia
§ 1. Polacy wobec ogólnych zasad moralnych
§ 2. Religijne i niereligijne kryteria zła moralnego
§ 3. Stosunek Polaków do zasad moralnych katolicyzmu
§ 4. Uwagi końcowe
ROZDZIAŁ IV
Moralność małżeńska i rodzinna
§ 1. Przemiany w moralności współczesnej rodziny - uwagi ogólne
§ 2. Postawy Polaków wobec katolickich norm moralności małżeńsko-rodzinnej
§ 3. Postawy Polaków wobec zapłodnienia pozaustrojowego in vitro
§ 4. Uwagi końcowe
ROZDZIAŁ V
Praktyki religijne w społeczeństwie polskim w regresie
§ 1. Obowiązkowe praktyki religijne
§ 2. Praktyki wielkanocne
§ 3. Modlitwa codzienna Polaków
§ 4. Uwagi końcowe
ROZDZIAŁ VI
Kościół katolicki jako instytucja religijna i społeczna w świadomości Polaków
§ 1. Kościół instytucjonalny versus Kościół wspólnotowy
§ 2. Zaufanie do Kościoła katolickiego jako do instytucji religijnej
§ 3. Zaufanie do Kościoła katolickiego jako instytucji społecznej
§ 4. Kościół katolicki a zaangażowanie polityczne
§ 5. Społeczne kompetencje Kościoła katolickiego
§ 6. Krzyż i inne symbole religijne w przestrzeni publicznej
§ 7. Uwagi końcowe
ROZDZIAŁ VII
Parafia katolicka w Polsce w procesie przemian
§1. Identyfikacja z parafią katolicką
§ 2. Udział katolików w ruchach i wspólnotach religijnych oraz w stowarzyszeniach
katolickich
§ 3. Udział katolików w życiu społecznym parafii
§ 4. Partycypacja w decyzjach parafialnych
§ 5. Uwagi końcowe
Zakończenie
Wykaz skrótów
Bibliografia
Nota bibliograficzna
Religious Identity in Polish Society. A Sociological Study (Summary)
513 stron, Format: 16.0x22.0cm, oprawa miękka