Wartości polityczne Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Struktury aksjologiczne i granice cywilizacyjne
Autorzy przedstawiają wartości polityczne funkcjonujące w Rzeczypospolitej Obojga
Narodów – przede wszystkim, choć nie tylko, we wspólnocie aktywnych politycznie
szlacheckich obywateli. Starają się je odtworzyć na podstawie gruntownej analizy różnorodnych
źródeł – traktatów i publicystyki politycznej, wystąpień publicznych na sejmie i
sejmikach, ale także wypowiedzi nieoficjalnych, prywatnej wymiany poglądów między
uczestnikami życia politycznego. Przedmiotem analizy jest m.in. obecny w dyskursie
politycznym ideał państwa jako wspólnoty obywateli, a także ówczesna wizja człowieka-obywatela,
członka wspólnoty politycznej, oraz jego wobec niej zobowiązania. Autorzy prezentują
też i interpretują ówczesne rozumienie pojęć ojczyzna czy patriotyzm, wiele uwagi
poświęcają fundamentalnym dla uczestników życia politycznego Rzeczypospolitej Obojga
Narodów wartościom, jak prawo i wolność. Ukazują analizowane zagadnienia nie tylko w
szerszym kontekście europejskim, lecz także w różnych epokach, co pozwala śledzić
ewolucję w rozumieniu i ocenie pojęć i ideałów politycznych.
Dwunastotomowa seria monografii „Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą.
Hermeneutyka wartości” przedstawia dziedzictwo kulturowe XV–XVIII wieku jako
integralną, lecz oryginalną część kultury europejskiej. Celem badawczym jest
rozpoznanie dróg i form obustronnej transmisji wartości estetycznych, politycznych i
religijnych oraz ukazanie w szerokim, multilateralnym kontekście porównawczym struktury
aksjologicznej kultury polskiej epok dawnych. Teksty kultury są badane w perspektywie
wewnętrznej jako zapisy aktów ukierunkowanych na rozumienie wartości, a w perspektywie
zewnętrznej jako wypowiedzi włączające się w europejskie dyskusje
literacko-estetyczne, polityczne, religijne. W intensywnym dialogu kultura
Rzeczypospolitej przejawia nie tylko chłonność na nowe idee, lecz także kreatywność
i dynamikę działania na obszarze Europy.
Anna Grześkowiak-Krwawicz
Wstęp . 7
I. Państwo – wspólnota 25
Dorota Pietrzyk-Reeves (Uniwersytet Jagielloński)
Państwo jako rzecz wspólna (res publica) w renesansowej myśli politycznej
. 27
Urszula Augustyniak (Uniwersytet Warszawski)
Wpływ konfesjonalizacji katolickiej na dyskurs polityczny w Rzeczypospolitej XVI
– XVIII wieku. Wizje państwa i społeczeństwa . 52
Anna Grześkowiak-Krwawicz (Instytut Badań Literackich PAN)
Rzeczpospolita – państwo czy wspólnota. Zmiany w systemie wartości w
dyskursie politycznym wieku XVIII 88
II. Człowiek – obywatel . 117
Karin Friedrich (University of Aberdeen)
Obywatele i obywatelskość w wielonarodowej Rzeczypospolitej 119
Jolanta Choińska-Mika (Uniwersytet Warszawski)
Wartości republikańskie w praktyce. Partycypacja obywatelska w czasach kryzysu
(1648–1668) . 151
Richard Butterwick-Pawlikowski (Kolegium Europejskie w Natolinie oraz Instytut Historii
im. Tadeusza Manteuffla PAN)
Chrześcijanin i obywatel w dyskursie politycznym drugiej połowy XVIII wieku
. 175
III. Prawo i wolność . 197
Patryk Sapała (Uniwersytet Warszawski)
Relacja między wolnością a prawem w pismach Stanisława Orzechowskiego 199
Edward Opaliński (Instytut Historii im. Tadeusza Manteuffla PAN)
Prawo i wolność w szlacheckim systemie wartości w drugiej połowie XVI i na
początku XVII stulecia . 242
Michał Zwierzykowski (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
„Sine iustitia in libertate żyć nie chcemy”. Prawo i sprawiedliwość w
dyskursie politycznym kampanii sejmowych lat 1696–1762 264
Zakończenie . 289
Jan Kieniewicz (Uniwersytet Warszawski)
Wartości polityczne Rzeczypospolitej Obojga Narodów a granice aksjologiczne
cywilizacji europejskiej – kilka refleksji końcowych . 291
Indeks osób 309
318 stron, Format: 14.9x21.1, oprawa twarda