My niewidzialni
Historia Polaków w Niemczech
Autor prezentuje historię Polaków w Niemczech: traktuje o dziejach polskiej
imigracji, a także o historycznych mniejszościach polskich na terenie Niemiec,
poczynając od średniowiecza aż do współczesności.
Polacy od stuleci stanowili część społeczeństwa niemieckiego, jednak dopiero po
rozbiorach stali się dużą mniejszością w Królestwie Pruskim. Wkrótce przemiany społeczno-ekonomiczne
uruchomiły procesy migracji, w wyniku których między początkiem XIX w. a czasami
obecnymi osiem milionów Polaków przeniosło się na tereny, gdzie przeważała ludność
niemieckojęzyczna. Dziś Polacy – druga co do wielkości grupa mniejszościowa w
Niemczech – tworzą bardzo zróżnicowaną społeczność. Są wśród nich wysiedleńcy
i późni wysiedleńcy, którzy nie przyznają się do tożsamości polskiej, a jednak w
domu mówią po polsku – nierzadko w gwarze śląskiej. Są też wysiedleńcy, którzy
chcą jak najszybciej zintegrować się ze społeczeństwem niemieckim oraz tacy, którzy
starają się pozostać Polakami. Są ludzie, którzy emigrowali z powodów ekonomicznych
lub politycznych – część z nich ma obywatelstwo polskie, a część niemieckie. Co
roku do Niemiec przybywają setki tysięcy polskich robotników sezonowych. Równolegle
żyją tam potomkowie ludzi, których rzuciła do Niemiec II wojna światowa, a także
migranci zarobkowi z czasów przedwojennych. Peter Oliver Loew podjął próbę
naszkicowania całościowego obrazu, mimo oczywistych problemów metodycznych związanych
zarówno z niejednoznacznością określeń Niemcy i Polacy, jak i z pojęciem
mniejszości.
Wstęp
I. Jak to się wszystko zaczęło: średniowiecze i nowożytność
Polskie księżniczki w Rzeszy
Handlarze i wędrowcy
Mazury i Śląsk jako obszary polskiego osadnictwa na terenach niemieckich
Studenci i inni: polscy podróżnicy na ziemiach niemieckich
Biskupi i reformatorzy
Elity Berlina i Drezna
II. Największa mniejszość Prus i Cesarstwa Niemieckiego: od rozbiorów
Polski do I wojny światowej
Kraj pod zaborami: tereny zaboru pruskiego 1772–1806
Wschodnie prowincje Prus: krótki przegląd długiego wieku XIX (1815–1918)
Polacy „na swoim”. Tradycyjne obszary osadnictwa polskiego w Prusach
Poznań – ośrodek ruchu narodowego
Prusy Zachodnie/Pomorze Gdańskie
Osobliwość zachodniopruska: Kaszubi
Pomorze Tylne i wymierający lud Słowińców
Prusy Wschodnie, mała ojczyzna Mazurów i Warmiaków
Górny i Dolny Śląsk
1832: Polacy wędrują przez Niemcy
Rewolucjoniści w akcji: proces Polaków i Wiosna Ludów
Masowe migracje Polaków
„Na saksy”: Polacy w drodze
Westfalczycy (Ruhrpolen): proletariat na obczyźnie
Wełna i węgiel brunatny: inne odmiany sezonowych migracji Polaków
Arystokracja, robotnicy, asymilacja: Polacy w Berlinie
„Dążymy bowiem do innych celów…”. Polacy w parlamentach
Laury akademickie: Polacy na uniwersytetach niemieckich
Artyści i bonvivanci
„Nazwisko moje łamało im języki”: polscy pisarze w Niemczech
Malarze: ulubieńcy władców i publiczności
Polscy muzycy i muzyka niemiecka
Organizacje o zasięgu ogólnoniemieckim
Jak bardzo polscy byli „polscy Żydzi”?
Dygresja: Polacy w Austrii
Regiment gwardii i okopy: Polacy w wojsku
I wojna światowa: jeńcy wojenni, robotnicy przymusowi i cisza przed burzą
III. Kość niezgody: Polacy w Niemczech w okresie międzywojnia
Polscy Prusacy zmieniają się w pruskich Polaków
Wersal i jego następstwa: przesunięcia granic i zmagania plebiscytowe
Zostać, optować czy wracać? Perspektywy Polaków w Niemczech po 1918 roku
W rozproszeniu: mniejszość polska w Niemczech
Górny Śląsk
O znikaniu Mazurów i trwaniu innych Polaków
Przypadek szczególny: Wolne Miasto Gdańsk
Polacy nad Ruhrą i Szprewą
Wciąż potrzebni: polscy robotnicy sezonowi
Na straconej pozycji? Przedstawiciele Polaków w Niemczech
Muzy i gwiazdy wielkiego ekranu
Polscy Żydzi między asymilacją a marginalizacją
IV. Okropności wojny: wypędzenia, germanizacja, praca przymusowa, zagłada
Polacy w „Starej Rzeszy”
Obszary wcielone do Rzeszy: terror, wypędzenia, zagłada
„Zniemczenie”, wykluczenie i trudne sąsiedztwo: Polacy na terenach wcielonych do
Rzeszy
Przeżyć w oflagu
Walka za cudzą ojczyznę: Polacy w Wehrmachcie
Niewolnicy z Polski: robotnicy przymusowi w Rzeszy
„Tu przestaliśmy być ludźmi”: Polacy w obozach koncentracyjnych na terenie Rzeszy
V. Dzieci zimnej wojny: pokiereszowane życiorysy i masowa imigracja
Gdzie jest mój dom? Dipisi (displaced persons)
Maczków: enklawa polska w Niemczech
Monachium nadaje po polsku
Już jakby w Polsce, a jednak inaczej: polscy artyści w RFN
Od „starej emigracji” do współczesnej mniejszości: tradycja i nowy początek
Między ojczyzną a obczyzną: wypędzeni i wysiedleńcy
Pokusa: polscy uchodźcy między azylem a pobytem tolerowanym
Dojazdy i handel: Polacy w NRD
VI. Niewidzialna mniejszość? Polacy w dzisiejszych Niemczech
Zarządzenia i przepisy: podstawy prawne polskiej bytności w Niemczech
Nowa migracja: centra i marginesy
Dokąd ciągnie Polaków w Niemczech?
Bazar Polenmarkt: orientalny harmider na Placu Poczdamskim
Berlin: ośrodek nowej polskiej emigracji
Sezonowa migracja zarobkowa
Praca na czarno na bogatym Zachodzie
Zbieracze szparagów i truskawek
W zakamarkach niemieckich domów, pod niemieckimi łóżkami
Prostytucja
W poszukiwaniu szczęścia: małżeństwa polsko-niemieckie
Emigracja intelektualistów
„Nie ma mnie ani tu, ani tam”: biografie artystyczne
Polacy w Niemczech jako idole sportowi
Galimatias stowarzyszeń: polskie organizacje parasolowe
Historia sukcesu: lokalne organizacje i media
Dygresja: struktury kościelne
Nowa mniejszość przygraniczna
Polacy w Niemczech dzisiaj: nadal niewidzialni, ale też nieodzowni
Skrótowce
Bibliografia
Spis ilustracji
Indeks nazwisk
316 stron, Format: 17.4x24.2, oprawa miękka
