Granice sacrum
Wymiary religijności w myśli współczesnej
Dzisiejszy, tyleż niespodziewany, co niekwestionowany renesans religijności jest
niezmiernie doniosłym faktem społecznym. W oczywisty sposób przekłada się on na
naukowe zainteresowanie religią jako taką. Zainteresowanie to podsycane jest przez
paradoksalną dwoistość owego powrotu religii.
Z jednej bowiem strony daje się dostrzec fundamentalizację w obrębie trzech
monoteizmów (charedi w judaizmie, wahabici w islamie, ewangelikanie w chrześcijaństwie).
Z drugiej strony, zauważalnym skutkiem kulturowej globalizacji jest liberalizacja religii
– rozszczelnienie jej instytucjonalnej struktury, podejście konsensualne i
kompromisowe, ponowoczesny dystans do dogmatycznych podstaw wiary. To rozszczepienie w
obrębie religii – rozszczepienie, które sprawia, że coraz trudniej jest nam mówić o
jednorodnym fenomenie religii – stanowi ciekawe wyzwanie dla nauki, w tym dla filozofii,
dla której nowe próby skonceptualizowania religii i religijności stały się jednym z
istotniejszych zadań.
Właściwie ucichły działania na frontach, na których wcześniej dyskutowano
najgoręcej, a więc zaprzestano w filozofii religii roztrząsać kwestie czysto
teologiczne, dotyczące natury i przymiotów bogów, ich egzystencji, ich stosunku do
świata itp. Jednocześnie odtworzono nowe przestrzenie sporu, które jeszcze czterdzieści
lat temu, wobec tezy sekularyzacyjnej, wydawały się jałowe. Filozofia – wspólnie z
naukami społecznymi – usiłuje zrozumieć procesy leżące u podstaw owego
dwuwektorowego wzrostu religijności. Ale dyskutuje też epistemiczny status religii, jej
stosunek do nauki, kontestuje tezę o prywatyzacji przekonań religijnych, próbuje odnaleźć
nowe reguły funkcjonowania instytucji religijnych w przestrzeni publicznej i śledzi
odwzorowania wartości religijnych w systemach prawa stanowionego.
Nieoczywiste powroty religijności (Paweł Grabarczyk, Tomasz
Sieczkowski) 7
Witold P. Glinkowski, „Myślenie religijne” – oksymoron pozorny czy
rzeczywisty? Wokół filozoficznego projektu J. Tischnera 17
Małgorzata Kwietniewska, Filozof wobec religii 37
Marcin M. Bogusławski, Do tańca i do różańca? O tym, dlaczego Habermasowska
wizja komunikacji perspektyw religijnych i świeckich nie działa w Polsce 49
Tomasz Sieczkowski, Rawls, Rorty, etnocentryzm i miejsce religii 67
Marcin Leszczyński, „Demokracja, ten ersatz religii” – Berman i Legendre o
pojęciu sekularyzacji 89
Jerzy Bytniewski, O przekraczaniu granic racjonalizmu w post-postmodernizmie
99
Konrad Szocik, Religia i religijność w świetle kognitywnych nauk o religii 117
Dawid Misztal, Religijne aspekty transhumanizmu 135
Gary Wolf, Kościół niewiernych 157
Damian Rusek, Victora Stengera naukowa hipoteza Boga 177
190 stron, Format: 16.9x23.8, oprawa miękka