Teorie polityki zagranicznej
perspektywa amerykańskiej analizy polityki zagranicznej
Monografia jest kompleksowym i krytycznym opracowaniem rozwijanych w USA teorii
polityki zagranicznej, upatrujących czynników sprawczych na poziomie krajowym i określanych
mianem „analizy polityki zagranicznej” (Foreign Policy Analysis, FPA). Zaproponowane
koncepcje teoretyczne nadają się do stosowania w praktycznej analizie polityki
zagranicznej USA, zarówno w wymiarze bieżącym, jak i historycznym. Publikacja nie
skupia się na formalnych aspektach, ale na rzeczywiście zachodzących procesach
politycznych.
Czytelnik dowie się z książki jak wygląda proces podejmowania decyzji na poziomie
prezydenta i jego doradców w Białym Domu, a także w przypadku rywalizacji oraz braku
współdziałania instytucji biurokratycznych (np. Departamentów Stanu i Obrony). Teorie
FPA uzupełniono o koncepcję uwzględniającą rolę grup interesu, obywateli, mediów
oraz think tanków w kształtowaniu polityki zagranicznej USA. Poruszone zagadnienia o
wysokim stopniu abstrakcji (np. dotyczące filozofii nauki) przedstawiono w sposób
przejrzysty i dostępny dla zwykłego czytelnika. Monografia stanowi przydatne źródło
wiedzy dla studentów stosunków międzynarodowych, bezpieczeństwa narodowego,
politologii oraz dziennikarstwa.
„Recenzowana praca jest niewątpliwie oryginalnym,
autorskim wkładem w wiedzę teoretyczną i empiryczną dotyczącą mechanizmów
decyzyjnych w polityce zagranicznej Stanów Zjednoczonych. Podejmuje rzadko obecny w
polskiej politologii problem badawczy, ujmuje go w wielodyscyplinarny, interesujący w
sensie metodologicznym i poznawczym sposób, prowadzący do ważkich spostrzeżeń i
wniosków końcowych. Na tle polskiego, a nawet międzynarodowego piśmiennictwa naukowego
w zakresie teorii stosunków międzynarodowych książka Tomasza Pugacewicza cechuje się
wysokimi walorami analityczno-poznawczymi”.
Z recenzji dr. hab. Artura Gruszczaka
Tomasz Pugacewicz – doktor nauk o polityce, pracownik Katedry
Historii Dyplomacji i Polityki Międzynarodowej Instytutu Nauk Politycznych i Stosunków
Międzynarodowych UJ. Specjalizuje się w polityce zagranicznej USA wobec Europy i obszaru
postsowieckiego, teoriach stosunków międzynarodowych i historii nauki o stosunkach międzynarodowych.
W 2015 r. obronił napisaną pod kierunkiem prof. dr. hab. Andrzeja Mani rozprawę
doktorską pt. Mechanizmy kształtowania polityki zagranicznej USA wobec państw regionu
Morza Kaspijskiego po 1991 roku. W ramach staży zagranicznych przebywał m.in. na
Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa w Waszyngtonie. Laureat m.in. stypendium Towarzystwa
Kopernikańskiego w Stanach Zjednoczonych. Uczestniczył w Prezydenckim Programie
Eksperckim Laboratorium idei skierowanym do młodych naukowców zainteresowanych
doradzaniem w obszarach ważnych z perspektywy urzędu Prezydenta RP.
Wykaz skrótów
Wstęp
Cel, pytania badawcze i konstrukcja pracy
Zakres pracy i przyjęta terminologia
Ogólne założenia, strategia badawcza i metody
Wykorzystana literatura naukowa
Znaczenie zrealizowanych badań z punktu widzenia rzeczywistości społecznej Znaczenie
przeprowadzonych badań z punktu widzenia dotychczasowego
stanu wiedzy
Uwagi edytorskie
Przeprowadzone badania
Podziękowania
CZĘŚĆ 1
I. Historia powstania analizy polityki zagranicznej (FPA) w Stanach Zjednoczonych
Ameryki
1. Historia studiów nad stosunkami międzynarodowymi w USA do połowy lat 50. XX w.
1.1. Okres pierwszy: monistyczna wizja państwa i anarchiczne stosunki międzynarodowe
1.2. Okres drugi: pluralistyczna idea państwa i współzależność w stosunkach
międzynarodowych
1.3. Okres trzeci: pluralistyczny behawioralizm v. realistyczna teoria stosunków międzynarodowych
2. Źródła zainteresowania w USA analizą polityki zagranicznej (FPA)
2.1. Wpływ czynników związanych ze społeczeństwem
2.2. Wpływ czynników związanych z samą dyscypliną
2.3. Wpływ czynników związanych z innymi naukami
2.4. Wpływ celów stawianych sobie przez samą naukę
3. Podsumowanie
II. Rodzaje analizy polityki zagranicznej (FPA) w Stanach Zjednoczonych Ameryki
1. Studia porównawcze nad polityką zagraniczną (CFP)
1.1. Ogólna charakterystyka CFP
1.2. CFP a inne podejścia integracyjne
2. Teorie średniego rzędu (FPDM) w ramach analizy polityki zagranicznej (FPA)
2.1. Czynniki związane z pojedynczą jednostką ludzką i wpływające na proces
podejmowania decyzji w polityce zagranicznej
2.2. Zespołowe podejmowanie decyzji przez instytucje władzy wykonawczej
2.3. Czynniki związane z cechami całego społeczeństwa wpływające na proces
podejmowania decyzji w polityce zagranicznej
2.4. Wpływ czynników z poziomu (krajowego) systemu politycznego na podejmowanie decyzji
w polityce zagranicznej
3. Znaczenie zmian zachodzących w stosunkach międzynarodowych dla rozwoju FPA
4. Instytucjonalizacja analizy polityki zagranicznej (FPA)
5. Periodyzacja historii analizy polityki zagranicznej (FPA)
6. Podsumowanie
CZĘŚĆ 2
III. Ogólny charakter zaproponowanej teorii podejmowania decyzji w polityce
zagranicznej USA
1. Założenia z poziomu filozofii nauki
1.1. Dotychczasowe miejsce filozofii nauki w nauce o stosunkach międzynarodowych
1.2. Realizm naukowy jako zespół założeń ontologicznych, epistemologicznych i
metodologicznych
2. Sposób budowania zaproponowanej teorii
2.1. Rodzaj zaproponowanej teorii
2.2. Ogólne uwagi o budowaniu teorii
2.3. Problem badawczy będący źródłem zaproponowanej teorii
2.4. Zakres zaproponowanej teorii
2.5. Synteza jako zasada budowania zaproponowanej teorii
3. Elementy zaproponowanej teorii
3.1. Uwagi wstępne
3.2. Zmienna niezależna: skład jednostki decyzyjnej
3.3. Struktura podejmowania decyzji
3.4. Zmienna zależna: rodzaj podjętej decyzji
3.5. Zmienne interweniujące
4. Cechy wspólne poszczególnych zaproponowanych teorii
4.1. Problem racjonalności w zaproponowanych teoriach
4.2. Zaproponowane teorie a znaczenie danego zagadnienia w polityce zagranicznej
4.3. Zaproponowane teorie a teoria preferencji uczestników
4.4. Zaproponowane teorie a stopień uchwycenia zjawisk z poziomu międzynarodowego
4.5. Źródła przejścia od jednej do drugiej zaproponowanej teorii
4.6. Zaproponowane teorie a teoria oceny podjętych decyzji
5. Podsumowanie
IV. Poszczególne zaproponowane teorie podejmowania decyzji w polityce
zagranicznej USA
1. Teoria podejmowania decyzji przez prezydenta
1.1. Zmienna niezależna: skład jednostki decyzyjnej
1.2. Struktura podejmowania decyzji
1.3. Zmienna zależna: rodzaj podjętej decyzji
1.4. Typ zagadnienia
1.5. Czynniki zmiany teorii
2. Teoria neopluralizmu
2.1. Zmienna niezależna: skład jednostki decyzyjnej
2.2. Struktura podejmowania decyzji
2.3. Zmienna zależna: rodzaj podjętej decyzji
2.4. Typ zagadnienia
2.5. Czynniki zmiany teorii
3. Teoria żelaznego trójkąta
3.1. Zmienna niezależna: skład jednostki decyzyjnej
3.2. Struktura podejmowania decyzji
3.3. Zmienna zależna: rodzaj podjętej decyzji
3.4. Typ zagadnienia
3.5. Czynniki zmiany teorii
4. Teoria rywalizacji resortowej
4.1. Zmienna niezależna: skład jednostki decyzyjnej
4.2. Struktura podejmowania decyzji
4.3. Zmienna zależna: rodzaj podjętej decyzji
4.4. Typ zagadnienia
4.5. Czynniki zmiany teorii
5. Teoria współistnienia resortowego
5.1. Zmienna niezależna: skład jednostki decyzyjnej
5.2. Struktura podejmowania decyzji
5.3. Zmienna zależna: rodzaj podjętej decyzji
5.4. Typ zagadnienia
5.5. Czynniki zmiany teorii
6. Dodatkowe uwagi
6.1. Zaproponowane teorie a etap podejmowania decyzji
6.2. Sprzeczność zaproponowanych teorii z rzeczywistym przebiegiem zjawisk
6.3. Zaproponowane teorie a pojęcia z zakresu ekonomii i nauk
politycznych
6. Podsumowanie
Podsumowanie
Summary
Spis tabel
Spis rysunków
Bibliografia
Indeks osobowo-rzeczowy
