Umysł moralny
Jak powstają oceny moralne?
Zainteresowania współczesnych badaczy rozumowania moralnego można podzielić na trzy
kategorie. Pierwsza z nich dotyczy pytań o to, co tworzy sferę moralności oraz jakie
kwestie ludzie uznają za zagadnienia podlegające ocenie moralnej? Druga kategoria to
pytania o cechy osób i właściwości działań, które wpływają na oceny i powiązane
z nimi decyzje moralne. Badacze z tego obszaru starają się zrozumieć znaczenie emocji w
procesie tworzenia ocen moralnych, a także określić wpływ stanu umysłu
(intencjonalności) i sposobu działania osoby na ocenę moralną jej postępowania.
Trzecia kategoria odnosi się do pytania o zależności między ocenami moralnymi a
przekonaniami ideologicznymi ludzi: jak rozumieją oni moralność osoby o różnych
orientacjach politycznych? jakie są konsekwencje różnic w rozumieniu moralności przez
osoby o odmiennych orientacjach politycznych dla sporów toczonych w życiu publicznym?
Autorka stawia te kluczowe pytania i prezentuje odpowiedzi na nie formułowane przez
badaczy z różnych dziedzin: psychologów, ekonomistów, filozofów i neuronaukowców. Z
badań tych wyłania się rodzaj eksperymentalnej psychologii moralnej jako dziedziny
zajmującej się empirycznym badaniem procesów rozumowania moralnego. Wzrost liczby badań
i rozwój technologii (pozwalających np. na obrazowanie aktywności mózgu podczas
dokonywania ocen i wyborów moralnych) znacznie poszerzył wiedzę o procesach tworzenia
ocen moralnych. Wciąż jednak wiele kwestii zostało poznanych w dość ograniczonym
stopniu, co stanowi wyzwanie zachęcające do dalszych badań.
Wprowadzenie
Rozdział 1. CZYM JEST MORALNOŚĆ?
1.1. Pojęcie moralności
1.2. Krótka historia nauki o moralności
1.3. Czym są normy?
1.3.1. Normy moralne a normy konwencjonalne
1.3.2. Normy moralne a normy społeczne
1.3.3. Normy moralne, normy społeczne i normy quasi-moralne
1.4. Klasyfikacje norm moralnych
1.4.1. Socjologiczna klasyfikacja M. Ossowskiej
1.4.2. Antropologiczna klasyfikacja R. Shwedera i współpracowników
1.4.3. Psychologiczna klasyfikacja B. Wojciszke i W. Baryły
1.4.4. Psychologiczna klasyfikacja J. Haidta i C. Josepha
1.5. Współczesne obszary badań nad rozumowaniem moralnym
1.6. Podsumowanie
Rozdział 2. EMOCJE CZY ROZUM: CO LEŻY U PODSTAW OCEN MORALNYCH?
2.1. Emocje w rozumowaniu moralnym
2.2. Dane empiryczne na temat roli emocji w ocenach moralnych
2.2.1. Dane behawioralne
2.2.2. Dane z neurobrazowania aktywności mózgu osób zdrowych
2.2.3. Dane neuropsychologiczne
2.2.4. Dane kliniczne
2.3. Modele teoretyczne dotyczące roli emocji podczas formułowania ocen moralnych
2.3.1. Model społeczno-intuicjonistyczny J. Haidta
2.3.2. Model dwóch procesów J. Greene‘a
2.3.3. Teoria uniwersalnej gramatyki moralnej J. Mikhaila
2.3.4. Diadyczna teoria moralności potocznej K. Graya i D. Wegnera
2.4. Podsumowanie
Rozdział 3. NATURA OCEN MORALNYCH: DEONTOLOGIZM CZY KONSEKWENCJALIZM?
3.1. Deontologiczne i utylitarystyczne podejście do ocen moralnych
3.2. Cechy sytuacji
3.3. Cechy osoby oceniającej
3.4. Czynniki emocjonalne i poznawcze a natężenie deontologicznych/utylitarystycznych
inklinacji moralnych (badanie własne)
3.4.1. Wprowadzenie
3.4.2. Metoda
3.4.3. Wyniki
3.5. Aktywizacja normy
3.6. Konsekwencje postawy deontologicznej i konsekwencjalistycznej
3.7. Inklinacje moralne a efekt ubezpieczonej ofiary (badanie własne)
3.7.1. Wprowadzenie
3.7.2. Metoda
3.7.3. Wyniki
3.8. Podsumowanie
Rozdział 4. JAK SPOSÓB DZIAŁANIA WPŁYWA NA OCENY MORALNE?
4.1. Znaczenie intencjonalności działania w ocenach moralnych
4.1.1. Potoczne pojęcie intencjonalności
4.1.2. Intencjonalność skutków ubocznych
4.1.3. Wielkość ubocznej szkody a wnioskowanie o intencjonalności jej spowodowania
(badania własne)
4.1.3.1. Wprowadzenie
4.1.1.1. Metoda
4.1.1.2. Wyniki i dyskusja badania 1A
4.1.1.3. Wyniki i dyskusja badania 1B
4.1.1.4. Ogólna dyskusja
4.1.4. Znaczenie intencjonalności w różnych obszarach moralności i rozmaitych
kulturach
4.1.5. Zasada podwójnego skutku - unikanie intencjonalnego wyrządzania szkody
4.2. Bezpośredniość doprowadzenia do szkody - znaczenie pośredników w działaniu
4.3. Działanie - zaniechanie działania
4.4. Podsumowanie
Rozdział 5. JAK PRZEKONANIA MORALNE SĄ POWIĄZANE Z ORIENTACJAMI POLITYCZNYMI?
5.1. Źródła i skutki różnic w moralności
5.2. Przekonania moralne osób o różnych orientacjach politycznych
5.3. Przekonania moralne Polaków o różnych orientacjach politycznych (badanie własne)
5.3.1. Wprowadzenie
5.3.2. Metoda
5.3.3. Wyniki
5.3.4. Dyskusja
5.4. Podsumowanie
Zakończenie
Bibliografia
306 stron, Format: 16.2x23.4, oprawa miękka
