HISTORIA NA EKRANIE GATUNEK FILMOWY A PRZEKŁAD AUDIOWIZUALNY HOŁOBUT A. WOŹNIAK M. Księgarnia

Historia na ekranie

Gatunek filmowy a przekład audiowizualny

Jaką angielszczyzną posługują się na ekranie hollywoodzcy Rzymianie?

Jakim normom językowej grzeczności hołdują dworzanie Henryka VIII i Elżbiety I w powojennych i współczesnych filmach oraz serialach historycznych?

Czy bohaterowie ekranizacji Dumy i uprzedzenia rzeczywiście brzmią jak postaci wykreowane przez Jane Austen?

Czy strategie stylistyczne, po jakie sięgają scenarzyści, chcąc sportretować postaci z konkretnych epok, zdradzają prawidłowości lub znamiona ewolucji?

I jakim ulegają przekształceniom, gdy tłumacze telewizyjni i filmowi opracowują je na potrzeby polskich i włoskich odbiorców?

Odpowiedzi na te i inne pytania kryje publikacja Agaty Hołobut i Moniki Woźniak, ukazująca stylometryczną, stylistyczną i funkcjonalną specyfikę dialogów w anglojęzycznych filmach i serialach historycznych oraz ich polskich i włoskich przekładach (wersjach lektorskich, podpisach i dubbingach).

Autorki łączą perspektywy filmoznawstwa, przekładoznawstwa, językoznawstwa i stylometrii (prowadząc badanie na korpusie list dialogowych o łącznym rozmiarze 1 995 000 słów), by opisać wzorce komunikacyjne dostrzegalne na ekranie w wybranych portretach starożytnego Rzymu, Anglii w dobie renesansu, regencji i u zarania pierwszej wojny światowej oraz normy obowiązujące polskich i włoskich tłumaczy audiowizualnych w pracy nad gatunkiem historycznym.

Agata Hołobut – przekładoznawczyni i tłumaczka, adiunkt w Instytucie Filologii Angielskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest autorką prac poświęconych tłumaczeniu filmowemu, przekładowi intersemiotycznemu oraz poetyce kognitywnej przekładu; opublikowała także wywiad rzekę z wybitnym polskim plakacistą Mieczysławem Górowskim pt. Drzwi do plakatu (2009). Zajmuje się również przekładem poetyckim (opracowała m.in. wybory wierszy W.S. Merwina, Ch. Simica, M. Ondaatje, R. Pinsky’ego) i współredaguje czasopismo „Przekładaniec”.

Monika Woźniak – polonistka i italianistka, przez wiele lat związana z Uniwersytetem Jagiellońskim, obecnie jest profesorem języka i literatury polskiej na Uniwersytecie „Sapienza” w Rzymie. Współautorka monografii Przekłady w systemie małych literatur. O włosko-polskich i polsko-włoskich tłumaczeniach dla dzieci i młodzieży (2014) oraz bibliografii przekładów literatury włoskiej na język polski: Od Dantego do Daria Fo (2007) i Od Boccaccia do Eco (2011). Aktywnie zajmuje się działalnością przekładową (m.in. utwory A. Moravii, O. Fallaci, U. Eco i A. Camilleriego, a na język włoski teksty J. Brzechwy, J. Tuwima i K. Makuszyńskiego). Opracowała także antologię trzynastowiecznej poezji włoskiej Przed Petrarką (2005, 2015).

Słowo wstępne 9

I. Dialog w przekładzie audiowizualnym 13
Agata Hołobut

I.1. Przekład audiowizualny 13
I.2. Typologia technik przekładu audiowizualnego 16
I.2.1. Napisy 17
I.2.2. Dubbing 22
I.2.3. Wersja lektorska 30
I.3. Modele badań nad przekładem audiowizualnym 34
I.4. Model przyjęty w naszych badaniach 38
I.5. Model badań ilościowych: stylometria 43
I.6. Model badań jakościowych: dialog w filmie i serialu historycznym 62

II. Gatunek filmowy w przekładzie: historia na ekranie 69
Monika Woźniak

II.1. Gatunek filmowy: byt nieoznaczony 69
II.2. Historyczny, czyli jaki? 71
II.3. W poszukiwaniu autentyzmu 73
II.4. Podwójny standard oceny albo o wiarygodności 75
II.5. Metatekst i jego funkcje w filmie historycznym 77
II.6. Między nami, milordami: dialog w filmie historycznym 83
II.7. Nie wszystkie dialogi prowadzą do Rzymu albo o odmianach stylizacji 86
II.8. Dyskretny urok antyku 88
II.9. Z ziemi włoskiej do Polski (między innymi) 90
II.10. Pod sztandarem historii narodowej 97
II.10.1. Heritage films: przeszłość konsumpcyjna 100
II.11. Nie rak, nie ryba, czyli hybryda: historyczni detektywi 121
II.11.1. Wejście średniowiecznego smoka 126
II.12. Podsumowanie: słowo w filmie jako wyznacznik gatunkowy? 135

III. „Jak spłodziłem coś tak pięknego?”: autentyzm antycznego dialogu 137
Agata Hołobut

III.1.1. Starożytny Rzym na dużym ekranie 137
III.1.2. Starożytny Rzym na małym ekranie 139
III.2. Wizualny autentyzm starożytnego Rzymu na ekranie 141
III.3. Werbalny autentyzm starożytnego Rzymu na ekranie: funkcje i konwencje dialogu 146
III.3.1. Quo Vadis (1951) 149
III.3.2. Upadek Cesarstwa Rzymskiego (1964) 152
III.3.3. Ja, Klaudiusz (1976) 155
III.3.4. Quo vadis? (1985) 158
III.3.5. Gladiator (2000) 160
III.3.6. Rzym (2005–2007) 163
III.4. Starożytny dialog w przekładzie 168
III.4.1. Charakterystyka korpusu 171
III.4.2. Analiza ilościowa 173
III.4.3. Model analizy jakościowej 179
III.5. Zakotwiczanie postaci i zdarzeń w starożytnym Rzymie i kształtowanie ich relacji z teraźniejszością 181
III.5.1. Imperium nazw własnych 183
III.6. Bukłak z winem i wazonik płaczący – wyjaśnianie kodów materialnych i zachowawczych 189
III.7. (Re)konstrukcja antycznych kodów zachowawczych i werbalnych 198
III.7.1. „Och, mój drogi piękny panie!” – antyczne formy adresatywne 198
III.7.2. „Witaj, niewątpliwy cezarze!” – formuły powitalne 221
III.7.3. „Cave, chief !” – przekład makaronizmów 226
III.7.4. „Odprowadzicie mnie do łoża” – odmiany funkcjonalne „antycznego” języka 229
III.8. „Anon da Wenus powstać z rzymskiego morza” – (re)konstrukcja kodów estetycznych 239
III.9. Podsumowanie 244

IV. Ponurzy Tudorowie albo o urokach powtarzalności: językowa etykieta na renesansowym dworze 247
Monika Woźniak
IV.1. Gwiazdorzy ekranu 247
IV.2. Powtarzalność i innowacja 249
IV.3. Przeszłość ma głos: angielszczyzna w czasach Tudorów 257
IV.3.1. Angielszczyzna w filmach o Tudorach 257
IV.3.2. Gra między słowem i obrazem 260
IV.3.3. Archaizować czy nie archaizować, oto jest pytanie 265
IV.3.4. Nieskończona jednorodność w nieskończonych kombinacjach 269
IV.3.5. „And don’t brother and sister me” – o pożytkach ze zwrotów adresatywnych 272
IV.3.6. Stylizacja dialogu a recepcja filmu 279
IV.4. Królowie na eksport 283
IV.4.1. Angielski renesans w polskiej szacie językowej 286
IV.4.2. Na dworze króla jegomości 298
IV.4.3. Kate i Anulka: kto ma stracić głowę? 300
IV.4.4. Pan Cromwell i sir Francis 306
IV.4.5. Król, królowa i co z tego wynika 310
IV.5. Włoszczyzna królowej Bony 317
IV.5.1. „Donne, cavalieri, l’arme, gli amori” 319
IV.5.2. Grzecznie, grzeczniej i najgrzeczniej 330
IV.5.3. „My lady” czy „mia signora”? 335
IV.6. Potrójne życie Tudorów 341

V. „Nie mam zwyczaju emablować dam, które nie mają powodzenia”: Duma i uprzedzenie w przekładzie audiowizualnym 345
Agata Hołobut

V.1. Problem gatunku w adaptacji klasyki literackiej 345
V.2. Adaptacje Dumy i uprzedzenia 348
V.3. Pytania badawcze 356
V.4. Analiza ilościowa adaptacji Dumy i uprzedzenia 357
V.4.1. Dosłowne cytaty z książki 358
V.4.2. Stylometria dialogów w książce i jej ekranizacjach 360
V.4.3. Podsumowanie analizy ilościowej 367
V.5. Analiza jakościowa adaptacji Dumy i uprzedzenia w przekładzie na język polski 368
V.5.1. Efekt déja vu: stylizacja literacka w oryginale i w przekładzie 369
V.6. Problemy włoskiego przekładu ekranizacji Dumy i uprzedzenia 382
V.7. Podsumowanie 387

VI. Kilka refleksji na zakończenie 391
Monika Woźniak

VI.1. Pożytki interdyscyplinarności 391
VI.2. Słowo w filmie jako wyznacznik gatunku 394
VI.3. Paradoks filmu historycznego 396
VI.4. Gatunek filmowy a przekład 398
VI.5. Gatunek a technika przekładu audiowizualnego 400

Posłowie: metodologia stylometryczna 405
Jan Rybicki

Literatura 417
Filmografia 439
Indeks nazwisk 445

454 strony, Format: 16.0x23.5cm, oprawa miękka

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.