Pustelnik na czworakach
Żywot Świętego Jana Paulusa
Studium legendy
Książka Joanny Goreckiej-Kality zabiera czytelnika w
fascynującą podróż do świata średniowiecznej hagiografii. Opowieść została
zbudowana wokół pełnej dramatycznych zwrotów akcji legendy o życiu pustelnika, który
popełnił ciężki grzech, a następnie odbył surową i skuteczną pokutę. Autorka w
sposób kompetentny prowadzi czytelnika przez świat średniowiecznych wyobrażeń, odsłaniając
na kolejnych kartach swej książki niezwykłe bogactwo treści nie tylko, obecnie nieco
zapomnianego, Żywota Świętego Jana Paulusa, ale także wielu innych dzieł.
Zamysł umieszczenia w Aneksie tłumaczenia analizowanej legendy należy uznać za ze
wszech miar uzasadniony. W ręce polskiego czytelnika trafia bowiem zarówno tekst godnego
uwagi, a dotąd niemal nieznanego, średniowiecznego źródła, jak i atrakcyjny utwór
literacki.
Dr hab. Wojciech Mruk
Frapujące dzieło znalazło w osobie Joanny Goreckiej-Kality najlepszą
komentatorkę. Nie traktuje ona omawianego żywota jako przykładu tekstu ściśle
utylitarnego, które to podejście dominuje wśród badaczy hagiografii, tylko stara się,
z wielkim powodzeniem, ukazać i jego wymiar religijny, i wartość literacką. Autorka
sprawnie porusza się w dziedzinie wschodnich i zachodnich tradycji duchowych, literatury
patrystycznej, problemów teologicznych, tradycji ludowych oraz literatury wernakularnej.
Niebagatelną zaletą książki jest jej język. Nie odrzucając terminologii
literaturoznawczej czy teologicznej tam, gdzie jest ona użyteczna, autorka posługuje się
jednocześnie bardzo swobodnym i osobistym stylem, co bynajmniej nie jest ze szkodą dla
naukowego obiektywizmu, a za to sprawia, że lektura jej książki jest nie tylko pożyteczna,
ale i przyjemna.
Dr hab. Agata Sobczyk
Bohater niniejszej książki jest w gruncie rzeczy mało typowy. W odróżnieniu
od znamienitej większości świętych opisywanych w średniowiecznych żywotach nie jest
od początku do końca nieodmiennie doskonały. Wręcz przeciwnie, popełnia nie tylko
grzech przeciwko moralności, ale też odrażającą zbrodnię. Nie wpisuje się jednocześnie
w stosunkowo popularny motyw „nawróconego łotra”, czyli kogoś, kto zaczynał od
bycia grzesznikiem i zbrodniarzem, by potem nawrócić się i wejść na drogę świętości.
Tutaj upadek następuje niejako „w życia wędrówce, na połowie czasu”, jako swoisty
kryzys, który zostaje przezwyciężony ku jeszcze większej chwale. Nietypowość tej
opowieści nie czyni jej bynajmniej oryginalną w dzisiejszym rozumieniu tego słowa: w
istocie sprawia ona wrażenie swoistej hagiograficznej „składanki”, kompilacji łączącej
w jedną opowieść elementy pochodzące z heterogenicznych źródeł i sytuujące się w
bardzo różnych tradycjach, od starożytnego toposu podróży w zaświaty i „widzeń”
piekieł, przez ideał wschodniego anachoretyzmu, oraz „wielokulturowy” dramatyczny
motyw przyczynowo-skutkowego łańcucha pokusy, upadku, nawrócenia i pokuty, aż po
silnie zakorzeniony w średniowiecznym folklorze wątek „dzikiego człowieka” – by
wymienić jedynie te najważniejsze.
Ze Wstępu
Joanna Gorecka-Kalita pracuje jako adiunkt w Instytucie Filologii Romańskiej
Uniwersytetu Jagiellońskiego. Jest autorką pierwszego polskiego tłumaczenia Tristana i
Izoldy (Ossolineum 2006) – zachowanych fragmentów starofrancuskich XII-wiecznych powieści
Béroula i Thomasa oraz tak zwanych narracji krótkich (Szaleństwo Tristana, Wiciokrzew).
W swoich badaniach zajmowała się arturiańską
literaturą należącą do cyklu Świętego Graala w perspektywie średniowiecznej duchowości,
a także legendą Tristana i Izoldy oraz średniowiecznymi „powieściami antycznymi”.
272 strony, Format: 15.5x23.5cm, oprawa miękka