Kolejne wydanie znanego podręcznika akademickiego. Poprawione i rozszerzone. Zakres
zmian obecnego wydania ma głównie na celu z jednej strony zwiększenie jej przydatności
dydaktycznej, a z drugiej - zaprezentowanie wyników badań empirycznych polskich badaczy
stresu. Dlatego też wprowadzono po każdym rozdziale Podsumowanie, które ma ułatwić
studentom utrwalenie wiedzy potrzebnej do egzaminu. W rozdziale 2 znacznie rozszerzono
część, dotyczącą stresu organizacyjnego zaś w całości wprowadzono nowy obszerny
rozdział 5 Modyfikatory psychologiczne radzenia sobie ze stresu, w którym odwołuję
się do najnowszych wyników badań, prowadzonych głównie przez polskich psychologów.
Mam bowiem świadomość, że w takiej dziedzinie (tzw. miękkiej) jaką jest psychologia,
jedynym kryterium przydatności teorii psychologicznej są wyniki badań empirycznych.
Całość uzupełniono o najnowszą literaturę przedmiotu, uwzględniającą najnowsze
pozycje bibliograficzne z lat 2002-2007.
Człowiek i stres obejmuje wszystkie aspekty stresu: koncepcje,
żródła, reakcje, radzenie sobie oraz modyfikatory.
Ze względu duże zainteresowanie problematyką stresu ze strony studentów
wielu uczelni, nie tylko kierunku psychologii ale także medycyny, zarządzania,
administracji a przede wszystkim współczesnych menedżerów, książka w pierwszym
rzędzie adresowana jest do nich. Bogata literatura przedmiotu oraz nowe wyniki badań
mają uzmysłowić człowiekowi, że stres jest wszechobecny w naszym życiu zawodowym i
prywatnym, zaś wiedza o nim jest jednym z ważnych sposobów radzenia sobie ze stresem
dnia codziennego.
Jan F. Terelak jest profesorem zwyczajnym w Uniwersytecie Kardynała Stefana
Wyszyńskiego w Warszawie i kierownikiem Katedry Psychologii Pracy i Stresu. Pełni także
funkcje rektora w Wyższej Szkole Suwalsko-Mazurskiej w Suwałkach. Specjalizuje się w
psychologii eksperymentalnej, zajmując się przede wszystkim stresem ekstremalnym i
charakterystyką sposobów radzenia sobie ze stresem oraz badaniem tzw. zawodów
stresowych (kosmonauci, lotnicy, polarnicy, sportowcy wyczynowi, menedżerowie,
żołnierze, strażacy itp. Jako jeden z psychologów na świecie "zimował"
przez ponad rok na Antarktydzie w Stacji Antarktycznej PAN im. H. Arctowskiego na wyspie
King George, co zaowocowało wydaniem dwóch książek pt. Człowiek w sytuacjach
ekstremalnych (1982) i Introspekcje Antarktyczne (1982). Inne publikacje książkowe to
Higiena psychiczna i pilot (1975), Psychologia lotnicza (współautor, 1977), Medycyna i
psychologia kosmiczna (współautor, 1980), Podstawy psychologii lotniczej (1988),
Psychologia pracy i bezrobocia (1993), Stres psychologiczny (1995), Studia z psychologii
stresu (1997), Psychologia konsumenta i reklamy (współautor, 1998), Źródła stresu
(red., 1999), Psychologia menedżera (1999), Psychologia stresu (2001), Wprowadzenie do
psychologii (2005), Psychologia organizacji i zarządzania (2005), Stres organizacyjny
(2005), Stres Zawodowy (red.) (2007).
Jest autorem ponad 200 artykułów opublikowanych w czasopismach zagranicznych i
krajowych. Swoje wyniki badań przedstawiał na kilkudziesięciu konferencjach
międzynarodowych. Wizytował wiele ośrodków badawczych i akademickich europejskich,
amerykańskich i australijskich. Jest lub był członkiem wielu towarzystw naukowych
zagranicznych i krajowych, w wśród nich między innymi: European Association for
Aviation Psychology, International Association Applied Military Psychology, Komitetu
Badań Kosmicznych i Satelitarnych oraz Komitetu Ergonomii przy Prezydium PAN, Polskiego
Towarzystwa Psychologicznego, Stowarzyszenia Doradców Szkolnych i Zawodowych RP,
Polskiego Towarzystwa Geograficznego (Klub Polarny). Był lub jest członkiem komitetów
redakcyjnych wielu czasopism naukowych (np. Studia Psychologica, Studia Ecologicae et
Ethice, Ergonomia, Polski Przegląd Medycyny Lotniczej, Zeszyty Naukowe WSSM).
Spis treści:
WSTĘP
1. KONCEPCJE STRESU
1.1. BIOLOGICZNE KONCEPCJE STRESU
1.1.1. Koncepcja homeostazy
1.1.2. Koncepcja stresu-dystresu Selye\'go
1.2. MEDYCZNE KONCEPCJE STRESU
1.2.1. Koncepcja stresowych zdarzeń życiowych B.S. i B.P. Dohrenwendów
1.2.2. Koncepcja kryzysów życiowych G. Caplana
1.2.3. Koncepcja dezintegracji pozytywnej K. Dąbrowskiego
1.2.4. Koncepcje psychosomatyczne stresu
1.2.5. Koncepcja salutogenetyczna stresu A. Antonovsky\'ego
1.3. PSYCHOLOGICZNE KONCEPCJE STRESU
1.3.1. Koncepcja frustracji S. Rosenzweiga i J. Dollarda
1.3.2. Koncepcja napięcia emocjonalnego I.L. Janisa
1.3.3. Koncepcja opozycyjna stresu-napięcia v. stresu-wysiłku M.J. Aptera
1.3.4. Koncepcja percepcji zagrożenia M.H. Appleya
1.3.5. Koncepcja transakcyjna stresu R. Lazarusa i S. Folkman
1.3.6. Zrewidowana koncepcja stresu S. Folkman
1.3.7. Koncepcja zachowania zasobów S. Hobfolla
1.3.8. Niektóre koncepcje stresu polskich psychologów
1.3.8.1. Koncepcja sytuacji trudnych T. Tomaszewskiego
1.3.8.2. Koncepcja rozwojowa sytuacji trudnych M. Tyszkowej
1.3.8.3. Koncepcja regulacyjna stresu J. Reykowskiego
1.3.8.4. Koncepcja chronohabilistyczna stresu J.F. Terelaka
1.3.8.5. Koncepcja ekonomiczna stresu A. Bieli
PODSUMOWANIE
2. CHARAKTERYSTYKA ŹRÓDEŁ STRESU
2.1. FIZYCZNE ŹRÓDŁA STRESU
2.1.1. Klimatyczne źródła stresu (temperatura, wilgotność i siła wiatru)
2.1.2. Hałas
2.1.3. Wibracje
2.1.4. Oświetlenie
2.1.5. Promieniowanie jonizujące
2.1.6. Promieniowanie mikrofalowe
2.1.7. Hipoksja
2.1.8. Przyspieszenia
2.1.9. Nieważkość
2.2. CHRONOBIOLOGICZNE ŹRÓDŁA STRESU
2.2.1. Rytmy biologiczne
2.2.2. Rytm okolodobowy
2.2.3. Rytm okołodobowy a zdolność do pracy
2.2.4. Stres nagłej zmiany strefy czasu
2.3. PSYCHOLOGICZNE ŹRÓDŁA STRESU
2.3.1. Zakłócenia jako źródło stresu
2.3.2. Zagrożenia jako źródło stresu
2.3.3. Przeciążenia jako źródło stresu
2.3.4. Deprywacja jako źródło stresu
2.3.4.1. Źródła danych na temat stresu deprywacji - izolacji
2.3.4.1.1. Eksperymentalne sytuacje deprywacji - izolacji
2.3.4.1.2. Naturalne sytuacje deprywacji - izolacji
2.3.4.1.3. Przymusowe sytuacje deprywacji - izolacji
2.3 A.1.4. Przypadkowe sytuacje deprywacji - izolacji
2.3.4.1.5. Zadaniowe sytuacje deprywacji - izolacji
2.3.4.1.6. "Pranie mózgu" jako totalna deprywacja - izolacja informacyjna
2.3.4.2. Model wzajemnej regulacji poziomów stymulacji J.F. Terelaka
2.4. ORGANIZACYJNE ŹRÓDŁA STRESU
2.4.1. Model stresu organizacyjnego
2.4.2. Źródła stresu organizacyjnego
2.4.2.1. Struktura grupy zadaniowej jako źródło stresu
2.4.2.2. Komunikacja społeczna jako źródło stresu
2.4.2.3. Zarządzanie jako źródło stresu
2.4.2.4. Restrukturyzacja grupy zadaniowej jako źródło stresu
2.4.2.5. Kultura organizacyjna jako źródło stresu
2.4.2.6. Konflikt ról społecznych jako źródło stresu
2.4.2.7. Praca jako źródło stresu
2.4.2.7.1. Praca ekstremalna jako źródło stresu
2.4.2.7.2. Telepraca i e-learning jako źródła stresu
2.4.2.7.3. Pracoholizm jako źródło stresu
2.4.2.7.4. Bezrobocie jako źródło stresu
2.4.2.8. Emigracja jako źródło stresu akulturacyjnego
PODSUMOWANIE
3. REAKCJE CZŁOWIEKA NA STRES
3.1. MODEL REAKCJI NA STRES
3.2. BEZPOŚREDNIE REAKCJE NA STRES
3.2.1. Fizjologiczne reakcje na stres
3.2.2. Emocjonalne i behawioralne reakcje na stres
3.2.3. Poznawcze reakcje na stres
3.3. REAKCJE NA STRES CHRONICZNY
3.3.1. Zmęczenie i przemęczenie
3.3.2. Wypalenie zawodowe
3.3.3. Zaburzenia psychosomatyczne i nerwice
3.3.4. Reakcje na stres traumatyczny: ostry i chroniczny
3.3.4.1. Syndrom stresu frontowego
3.3.4.2. Bezpośredni i przedłużony syndrom stresu pourazowego
3.3.5. Alkoholizm i toksykomania
3.3.6. Destrukcyjność, socjodestrukcyjność i autodestrukcyjność
PODSUMOWANIE
4. ODPORNOŚĆ NA STRES I RADZENIE SOBIE ZE STRESEM
4.1. STATUS TEORETYCZNY POJĘCIA "ODPORNOŚĆ NA STRES" W BIOLOGII
4.2. STATUS TEORETYCZNY POJĘCIA "ODPORNOŚĆ NA STRES" W PSYCHOLOGII
4.3. NABYTA UMIEJĘTNOŚĆ RADZENIA SOBIE ZE STRESEM
4.3.1. Radzenie sobie ze stresem: proces, strategia, styl
4.3.2. Rodzaje stylów radzenia sobie ze stresem
4.4. INDYWIDUALNE FORMY RADZENIA SOBIE ZE STRESEM
4.5. WSPARCIE SPOŁECZNE JAKO SPOSÓB RADZENIA SOBIE ZE STRESEM
4.5.1. Koncepcja wsparcia społecznego
4.5.2. Rodzaje i formy wsparcia społecznego
4.5.2.1. Systemy indywidualne wsparcia społecznego
4.5.2.2. Rodzina i przyjaciele
4.5.2.3. Systemy edukacyjne
4.5.2.4. Systemy pracy i ekonomiczne
4.5.2.5. Systemy opieki socjalnej
4.5.2.6. Instytucje kulturalne i organizacja czasu wolnego
4.5.2.7. Instytucje opieki zdrowotnej i psychiatrycznej
PODSUMOWANIE
5. MODYFIKATORY RADZENIA SOBIE ZE STRESEM
5.1. TEMPERAMENT A RADZENIE SOBIE ZE STRESEM
5.2. STYLE POZNAWCZE A RADZENIE SOBIE ZE STRESEM
5.3. OSOBOWOŚĆ A RADZENIE SOBIE ZE STRESEM
5.3.1. Mechanizmy obronne osobowości a radzenie sobie ze stresem
5.3.2. Osobowość wg H.J. Eysencka a radzenie sobie ze stresem
5.3.3. Osobowość według "Wielkiej Piątki" a radzenie sobie ze stresem
5.3.4. Poczucie umiejscowienia kontroli wzmocnień a radzenie sobie ze stresem
5.3.5. Samoocena a radzenie sobie ze stresem
5.3.6. Obserwacyjna samokontrola zachowania ekspresyjnego a radzenie sobie ze stresem
5.3.7. Lęk a radzenie sobie ze stresem
5.3.8. Nadzieja podstawowa i poczucie sensu życia a radzenie sobie ze stresem
5.3.9. Optymizm v. pesymizm a radzenie sobie ze stresem
5.4. INNE ZMIENNE PSYCHOLOGICZNE MODYFIKUJĄCE RADZENIE SOBIE ZE STRESEM
5.4.1. "Typ A zachowania" i "Typ B zachowania" a radzenia sobie ze
stresem
5.4.2. Poczucie koherencji a radzenie sobie ze stresem
5.4.3. Inteligencja emocjonalna a radzenie sobie ze stresem
5.4.4. Kompetencje społeczne a radzenie sobie ze stresem
5.4.5. Płeć psychologiczna a radzenie sobie ze stresem
5.4.6. Wypalenie się w zawodzie a radzenie sobie ze stresem
5.4.7. Depresja reaktywna a radzenie sobie ze stresem
5.4.8. Alkoholizm a radzenie sobie ze stresem
PODSUMOWANIE
PIŚMIENNICTWO
511 stron, B5, miękka oprawa
