Rozum techniczny jest przekonany, że potrafi doskonale organizować rzeczy i ludzi,
przyznając im miejsce, rolę i produkty do konsumpcji. Zwykły człowiek wymyka się
jednak ukradkiem owemu kształtowaniu. Wynajduje codzienność dzięki sztukom działania,
sprytnym podstępom oraz taktykom oporu, za pomocą których przechwytuje przedmioty i
kody, na swój sposób zawłaszczając przestrzeń i użycie. Obejścia i skróty, sposoby
robienia sztuczek, podstępy myśliwych, zmienność, tworzenie opowieści i językowych
konceptów, tysiące pomysłowych praktyk to – dla tych, którzy potrafią je dostrzec
– dowód, że pozbawiony właściwości tłum nie jest potulny i bierny, lecz praktykuje
odstępstwo w używaniu narzuconych produktów ze sztubacką swobodą, która pozwala
każdemu na przeżywanie porządku społecznego i przemocy rzeczy.
Michel de Certeau urodził się w 1925 roku. Obdarzony błyskotliwą i
pozbawioną konformizmu inteligencją, wykazywał rozmaite zainteresowania. Odebrawszy
solidne wykształcenie w zakresie filozofii, literatury klasycznej, historii i teologii, w
1950 roku wstąpił do Towarzystwa Jezusowego, w którym przyjął święcenia
kapłańskie w 1956 roku i którego nigdy nie opuścił. Jako historyk badający teksty
mistyczne od renesansu do klasycyzmu interesował się metodami badawczymi antropologii,
językoznawstwa i psychoanalizy. Przygotował do pracy badawczej wielu studentów w
Europie i obu Amerykach. W 1984 roku powrócił z sześcioletniego pobytu na Uniwersytecie
Kalifornijskim, aby objąć Katedrę Historycznej Antropologii Wierzeń w Wyższej Szkole
Nauk Społecznych (EHESS). Zmarł w 1986 roku w Paryżu.
Spis treści:
Wprowadzenie Luce’a Giarda
Chciałbym przedstawić raczej pejzaż pewnych badań niż ich cele…
WSTĘP OGÓLNY
1. Produkcja konsumentów
2. Taktyki użytkowników
CZĘŚĆ PIERWSZA
BARDZO ZWYKŁA KULTURA
Dedykacja
Rozdział I
Miejsce wspólne: zwykły język
„Każdy” i „Nikt”
Freud i zwykły człowiek
Ekspert i filozof
Wittgensteinowski model zwykłego języka
Współczesna historyczność
Rozdział II
Kultury popularne
„Sztuka” brazylijska
Przysłowia jako akt wypowiadania
Schematy logiczne: gry, bajki i sztuki mówienia
„La perruque”- praktyka przechwytywania
Rozdział III
„Radzić sobie”: użycia i taktyki
Użycie, albo konsumpcja
Strategie i taktyki
Retoryki praktyk, odwieczne podstępy
CZĘŚĆ DRUGA
TEORIE SZTUKI DZIAŁANIA
Rozdział IV
Foucault i Bourdieu
Rozproszone technologie: Foucault
„Uczona niewiedza”: Bourdieu
Rozdział V
Sztuki teorii
Wykroić i przenicować: przepis na teorię
Etnologizacja „sztuk”
Opowieści o wiedzy nieuświadomionej
Sztuka myślenia: Kant
Rozdział VI
Czas opowieści
Sztuka mówienia
Opowiadanie o sztuczkach: Detienne
Sztuka pamięci i sposobność
Opowieści
CZĘŚĆ TRZECIA
PRAKTYKI PRZESTRZENNE
Rozdział VII
Chodzenie po mieście
Od pojęcia miasta do praktyk miejskich
Mowa błądzących kroków
Mityczność: to, co powoduje chodzenie
Rozdział VIII
Okręt i więzienie
Rozdział IX
Opowieści przestrzenne
„Przestrzenie” i „miejsca”
Trasa i mapa
Wyznaczanie granic
Przestępstwa?
CZĘŚĆ CZWARTA
UŻYCIA JĘZYKA
Rozdział X
Ekonomia piśmienna
Pisanie:„nowoczesna” praktyka mityczna
Zapisywanie prawa na ciele
Od ciała do ciała
Aparaty wcielania
Maszyneria przedstawiania
„Maszyny rozłączające”
Rozdział XI
Głosowe cytaty
Przemieszczony akt wypowiadania
Wiedza o bajce
Odgłosy ciała
Rozdział XII
Czytanie jako kłusownictwo
Ideologia „informowania” przez książkę
Nieznana czynność: czytanie
Sens „dosłowny” jako produkt elity społecznej
„Ćwiczenie wszechobecności”, owej „zuchwałej nieobecności”
Przestrzenie gier i podstępów
CZĘŚĆ PIĄTA
SPOSOBY WIERZENIA
Rozdział XIII
Polityczne wiarygodności
Dewaluacja wierzeń
Archeologia. Tranzyty wiary
Od władzy „duchowej” do opozycji lewicowej
Ustanawianie rzeczywistości
Społeczeństwo recytowane
Rozdział XIV
To, co nienazywalne: umieranie
Niepojęta praktyka
Mówić, to wierzyć
Pisanie
Władza terapeutyczna i jej ukryte oblicze
To, co nietrwałe
Nieokreślone
Miejsca warstwowe
Czas zakłócony
Przypisy
Indeks
244 strony, B5, oprawa miekka